Waarnemers die vorig jaar nog voorzagen dat een voortdurend zigzaggende, opportunistische PVV het kabinet vleugellam zou maken, lijken te zijn ontmaskerd als onheilsprofeten. Het kabinet regeert en de PVV gedoogt, omdat, zo heet het, de coalitie belangrijke delen van de PVV-agenda omarmt.

Dat laatste is echter maar in beperkte mate het geval. Zo druist het gros van de bezuinigingsmaatregelen die het kabinet de afgelopen weken met de steun van de PVV in de zorg doorvoerde rechtstreeks in tegen het programma waarmee de partij van Wilders vorig jaar de verkiezingen inging.

Dat de PVV instemt met de robuuste ingreep in het persoonsgebonden budget en het besluit om in de ggz eigen bijdragen te gaan heffen, moet de partij niet te zwaar worden aangerekend. Geen enkele partij die vanuit de oppositie verhuist naar het centrum van de macht ontkomt in tijden van bezuinigingen aan pijnlijke ingrepen.

De PVV doet echter veel meer dan incidenteel instemmen met zorgbezuinigingen. Zo geeft de partij ook goedkeuring aan de door minister Schippers voorgestelde overgang naar vrije marktwerking in de ziekenhuiszorg. Het systeem waarbij de overheid van het gros van de ingrepen de omvang en de prijs bepaalt, maakt geleidelijk plaats voor een stelsel waarin ziekenhuizen rechtstreeks op prijs en kwaliteit met elkaar concurreren. Dat is niets minder dan een breuk met het eigen verkiezingsprogramma. Daarin staat: „Nu geen uitbreiding van de marktwerking in de ziekenhuiszorg.”

Het recente voorstel van PVV-Kamerlid Gerbrands om niet te spreken van marktwerking, maar van markthervorming doet daar niet aan af.

Door in te stemmen met meer marktwerking in de ziekenhuiszorg waagt Wilders een behoorlijke gok. Het is namelijk nog verre van duidelijk wat liberalisatie en deregulering in de gezondheidszorg aan baten opleveren; niet alleen in termen van kwaliteit en gezondheidswinst, maar ook in harde euro’s.

Prestatiebekostiging heeft vaak een aanzuigende werking. Hoe meer cliënten instellingen weten binnen te halen en hoe meer dure zorg zij kunnen bieden, des te meer geld zij krijgen, waarschuwde het Centraal Planbureau niet voor niets onlangs.

Verder moge het zo zijn dat kiezers zich bij marktwerking op het eerste gezicht van alles kunnen voorstellen; maar als streekziekenhuizen straks hun afdelingen verloskunde sluiten om zo de deze week door Schippers afgedwongen concentratie van specialistische ziekenhuistaken te bewerkstelligen, krijgt het begrip een grimmiger gezicht.

Dit voor de PVV weinig aanlokkelijke perspectief geeft de oppositie beslist meer munitie dan een jaar geleden. Behalve te gedogen, breekt Wilders ook beloften en levert hij merkbaar PVV-punten in. Zo bekeken werpt Prinsjesdag, ondanks het pas begonnen Kamerreces, nu reeds zijn schaduwen vooruit.