„Geloofscrisis in reformatorische kerken vaak niet onderkend”
Hij steekt de thermometer diep in de hedendaagse cultuur. Een crisis van de kerk is volgens drs. W. Dekker een crisis van het christelijk geloof. Drie panelleden in gesprek over zijn jongste pennenvrucht.
Het geruchtmakende boek ”Marginaal en missionair” van drs. W. Dekker spreekt van een „kleine theologie voor een krimpende kerk.” Dr. Theo Pleizier noemt het in Woord & Dienst (mei 2011) „een sobere, gelovige en katholieke visie.” Volgens Dekker moet de christelijke kerk aanvaarden dat ze een gemarginaliseerde gemeenschap is geworden. Er zou gezocht moeten worden naar een nieuwe spiritualiteit. Een spiritualiteit die de druk van buiten aankan, en tegelijk een nieuw missionair elan kan geven.
Herkennen jullie de problematiek die Dekker behandelt?
Hans: „Zeker, ik vind dat hij de crisis heel herkenbaar heeft beschreven. Er vallen in onze tijd veel mensen van het geloof af. Bovendien malen de persoonlijke vragen van de moderniteit ook door je eigen hoofd.”
Rian: „Ik vond het absoluut een herkenbaar boek.”
Kees: „Dekker schrijft heel prikkelend. Ik heb in mijn werk te maken met kleine gemeentes in de marge van de samenleving, met veel rand- en buitenkerkelijken. Je ziet wat hij beschrijft. Je verkoopt de kérk niet meer aan deze mensen, want de kerk heeft afgedaan. Het gaat alleen om het Evangelie.”
Rian: „Omdat je zelf zo dicht staat bij mensen die afgehaakt zijn, ben je geneigd de boodschap van het Evangelie af te zwakken. Dat kan tot gevolg hebben dat er nog meer afvlakking plaatsvindt.”
Wat kan een predikant met de boodschap van dit boek?
Rian: „Wat ik heel bijzonder vind: Dekker heeft het over „de boodschap van de Bijbel verder schrijven.” Daarmee bedoelt hij dat de Bijbel heel diep in het leven wordt getrokken, en dat de preek over de dingen gaat die er écht toe doen.”
Kees: „Ik miste de praktische toepassing in dit boek. De auteur is kritisch over gemeentestichting. Maar hoe vertaal je de boodschap dan naar de gemeente? Daarvoor krijg ik weinig handvatten.”
Rian: „Toch wel hoor. Hij geeft bijvoorbeeld adviezen over de doop en het avondmaal.”
Kees: „Ja, maar die adviezen zijn meer naar binnen gericht. Dan denk ik: Hebben we nog wel tijd genoeg om met onszelf bezig te zijn? Geef nou eens aan wat je praktisch-missionair zou kunnen doen! Daarvoor zou een ander boek geschreven moeten worden.”
Dekker schrijft vanuit het perspectief van de brede Protestantse Kerk in Nederland. Volgens hem ontkomen ook de reformatorische kerken niet aan de vloedgolf van secularisatie. Herkennen jullie zijn analyse?
Hans: „Ja, zeker, alleen wordt de geloofscrisis in de reformatorische kerken vaak niet onderkend. Wordt er nog wel begrepen wat er onder aan de kansel gebeurt? Is het contact met de gemeenteleden er nog wel? Sommige predikanten pikken het wel goed op.”
Rian: „De vloedgolf gaat ook over de reformatorische gezindte heen, daar zie ik veel voorbeelden van om mij heen. Vraag eens aan een derdeklasser in het voortgezet onderwijs wat we geloven. De meesten kunnen dat totaal niet onder woorden brengen. Als er geen kennis is, is er geen geloof meer. Daarom vind ik het zo mooi dat Dekker de nadruk legt op de versterking van het innerlijk geloof.”
Kees: „In de gereformeerde gezindte gaat het proces meer sluipenderwijs. De kerken zitten voor het oog nog vol, terwijl in de Protestantse Kerk in Nederland veel gebouwen worden gesloten.”
Hans: „Houd eens een enquête over wat er van de preek blijft hangen bij de hoorders. Daar schrik je van. Veel predikanten denken dat gemeenteleden halve theologen zijn. De preek is vaak een monoloog, er is weinig dialoog. Over iemand als Smijtegelt wordt wel eens negatief gedaan, maar hij preekte wel heel persoonlijk!”
De antwoorden die Dekker geeft, hoe vinden jullie die?
Kees: „In de meeste oplossingen kan ik mij wel vinden, behalve in zijn kritiek op gemeentestichting. Dan kan ik hem niet meer volgen. Ik ken heel mooie initiatieven van ICF of van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Of kijk eens wat er vanuit verschillende kerken in Amsterdam allemaal aan gemeentestichting wordt gedaan.”
Rian: „Ik vind dat Dekker in de confrontatie met buitenkerkelijken te gemakkelijk over een aantal vragen heenstapt. Het thema homofilie moet volgens hem pas in derde instantie aan de orde komen, terwijl het in een gesprek al heel snel ter sprake komt. „Ja, maar jullie zijn tegen homo’s”, krijg je dan te horen. Het vreemde van het Evangelie, ook in ethische zaken, moet wel blijven staan.”
Hans: „Je merkt dat de auteur schrijft vanuit de PKN-situatie. Hij laat bepaalde punten liggen, zoals de apologetische verantwoording van het geloof. Dat vind ik minder sterk. Ik denk dat het een soort angst is: je staat als kerk op achterstand. Blijf je het op de oude manier doen, dan kalft het kerkelijk leven verder af.”
Dekker gaat heel dicht bij twijfelaars staan. Het lijkt soms dat hij het ook zelf niet weet.
Rian: „Ik krijg het idee dat de kerkelijke gemeente voor hem héél belangrijk is. Geloven doe je in gemeenschap met anderen. In dat opzicht is hij best modern.”
Hans: „Hij laat ruimte voor mensen die niet alles kunnen meemaken. Dat is niet de taal van de apostel Paulus.”
Rian: „Daar ben ik het niet mee eens. Dekker zegt: „Als we hopen, verwachten we de toekomst van Christus met lijdzaamheid. Maar als christen hebben we het geloof niet altijd in onze zak.” Hij gaat dicht bij de twijfelaars staan, inderdaad, maar niet in de zin van: we wachten maar af.”
Kees: „Hij worstelt met het rationele, en grijpt daarom terug op het mystieke, het geheim waar we af moeten blijven. Je kunt het geloof rationeel niet aannemelijk maken.”
Rian: „Ik denk dat een van de oorzaken is dat het geloof niet meer wordt beleefd. Vanuit de innerlijke beleving zouden we missionair moeten zijn. Dekker stelt daarom dat we vooral veel aan het ‘binnenwerk’ moeten doen, voordat we naar buiten treden: catechese, een duidelijke prediking, Bijbelkringen.”
Hoort dit boek op iedere kerkenraadstafel thuis?
Rian: „Ja, dit zou elk kerkenraadslid gelezen moeten hebben.”
Hans: „Ik denk dat dat heel goed is.”
Kees: „In principe zeg ik ja, maar dan met een praktische uitwerking erbij – een tweede boek dus.”
De auteur: Drs. Wim Dekker
„Zolang geloven iets voor mij betekent –en dat was reeds heel vroeg het geval– heb ik de drive gevoeld anderen daarin te betrekken”, aldus drs. Wim Dekker. De man die altijd al iets gehad heeft met het woord ”missionair” werd in 1950 in Ermelo geboren. Hij studeerde theologie in Utrecht, en was daarna als predikant verbonden aan de hervormde gemeenten van Sebaldeburen, Loenen aan de Vecht, Rotterdam-Delfshaven en Wezep. Sinds 1998 is hij predikant in algemene dienst bij de IZB, vereniging voor zending in Nederland. Hij is gastdocent van het seminarium Hydepark, dat onderdeel is van de Protestantse Theologische Universiteit.
Dekker specialiseerde zich in de theologie van de twintigste eeuw. Samen met dr. P. J. Visser redigeerde hij het boek ”Uitgedaagd door de tijd. Christelijke zending in een postmoderne samenleving” (2000) en ”Om de verstaanbaarheid. Over bijbel, geloof en kerk in een postmoderne samenleving” (2002). Sinds de oprichting in 1986 was hij medewerker en redactielid van Kontekstueel, tijdschrift voor gereformeerd belijden nu. Hij werkt aan de afronding van zijn proefschrift over de ”Afwezigheid van God in de West-Europese cultuur. Een onderzoek naar antwoorden bij W. Pannenberg, K. H. Miskotte en A. Houtepen”.
Het boekenpanel
Kees Droger (54) uit Apeldoorn. (Groot)-vader. Verpleegkundige en freelancevoorganger. Geeft godsdienst op openbare basisschool.
Rian Vogel-de Pagter (50) uit Alblasserdam. Docente Nederlands aan het Wartburg College en moeder van acht kinderen.
Hans Reinders (42) uit Waarde. Theoloog. Verkoper van sanitair. Vader van dochter van een jaar.
