Op de Kornilovkade in Sebastopol loopt een groepje Russisch matrozen. Ze komen uit de Russische deelrepubliek Tatarstan en vervullen hun dienstplicht bij de Russische Zwarte Zeevloot. Ze voelen zich volkomen thuis in de belangrijkste Oekraïense havenstad op het schiereiland de Krim: „Russisch eten, Russische vrouwen en Russische bioscopen, wat wil je nog meer?”

Wandelend door de straten van Sebastopol lijkt het inderdaad alsof je in een zuiver Russische stad bent beland. Iedereen spreekt Russisch met elkaar, alle opschriften zijn in het Russisch en ook de architectuur doet Russisch aan, evenals de vele Russisch-orthodoxe kerken die je er aantref.

Moederland

„Wij zijn hier op de Krim bijna allemaal Rus”, zo zegt bouwvakker Dima tijdens een lift op het schiereiland. „We zouden ons het liefst al gisteren hebben aangesloten bij ons Russische moederland.”

Dan wijst hij op een aantal luxehotels in de omgeving. „Alle investeringen hier komen uit Rusland, Oekraïense investeerders vind je nauwelijks. Ook de vele badgasten komen voornamelijk uit Rusland, net als in de Sovjettijd.”

En verwijzend naar de vele wijngaarden op het schiereiland: „Rusland is ook verreweg de grootste afnemer van onze legendarische Krimwijn, zeker nu de Georgische wijn wordt geboycot.”

Inderdaad is de Krim van oudsher Russisch grondgebied. Maar in 1954 schonk Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov het onverwachts aan de Oekraïense Sovjetrepubliek, in het kader van de viering van 300 jaar vriendschap tussen Russen en Oekraïeners.

Dit besluit had op dat moment geen enkele gevolg voor het dagelijks leven op het schiereiland: de Russische en de Oekraïense Sovjetrepubliek behoorden immers tot dezelfde Sovjet-Unie waar de Russen de dienst uitmaakten en Russisch de voertaal was.

Huren

Door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het ontstaan van een onafhankelijke Oekraïense staat kwam hierin plots verandering. Net als in de rest van Oekraïne ging ook op de Krim de Oekraïense grondwet gelden en werd het Oekraïens als officiële voertaal ingevoerd. De Sovjet-Zwarte Zeevloot werd verdeeld tussen Oekraïne en Rusland, waarbij werd afgesproken dat de Russen hun deel mochten huren tot 2017.

De vorige –prowesterse– president Joesjtsjenko was vastbesloten dit contract niet meer te verlengen. Oekraïne streefde sinds de Oranjerevolutie openlijk naar NAVO-lidmaatschap. Daarbij hoorde uiteraard niet de aanwezigheid van de vloot van een buitenlandse mogendheid op Oekraïens grondgebied.

Oleh denkt daar heel anders over. „Wij zijn altijd fel tegen het vertrek van de Russische vloot geweest”, zegt Oleh, die op de luchthaven van de Krimse hoofdstad Simferopol werkt. „Daarom was Janoekovitsj altijd onze man voor het presidentschap. Hij heeft er nooit een geheim van gemaakt een nauwere band met Rusland na te streven en meer rechten aan de Russischtalige minderheid in Oekraïne te geven.”

Sinds zijn verkiezing tot president vorig jaar heeft Janoekovitsj inderdaad de banden met Rusland aangehaald en die met de NAVO verbroken. „Hij heeft gelukkig de huur van de Russische Zwarte Zeevloot met 25 jaar verlengd. En daarvoor hebben we een korting van 30 procent op Russische gasleveranties gekregen.”

Toch lijkt de huidige president niet van plan verdere concessies te doen aan de Oekraïense soevereiniteit. Zo heeft hij het Russische aanbod om ook lid te worden van het door Rusland geleide militaire samenwerkingsverband van ex-Sovjetstaten (CSTO) van de hand gewezen. Evenmin zal hij toetreden tot de douanie-unie tussen Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan, een soort tegenhanger van de EU.

Visum

Tegelijkertijd streeft Janoekovitsj naar nauwere banden met de EU. Zo stuurt hij doelbewust aan op een stabilisatie- en associatieovereenkomst met de EU die kan leiden tot een vrijhandelsakkoord en vrij verkeer voor personen zonder visum.

Een volledig EU-lidmaatschap lijkt niet haalbaar. Zelfs onder de bevolking lijkt het draagkracht hiervoor de afgelopen jaren te zijn afgenomen. „Dan moeten we ons te veel gaan aanpassen aan jullie strenge regels”, zo vat Dima de stemming onder de tegenstanders samen. „Behalve dat dit ons nooit zal lukken, willen we dat ook helemaal niet. Dan blijft er immers niets meer over van onze vrijheid.”

Dit is het tweede deel van een drieluik over de positie van Oekraïne tussen Rusland en de Europese Unie.