Dat begon al met de lezing van dr. A. Mühling, hoogleraar protestantse kerkgeschiedenis in Trier en voorzitter van het Olevian Gesellschaft. Hij sprak over Caspar Olevianus als leerling van Calvijn en Bullinger.

Olevianus, geboren in Trier, was een veelbelovend jurist. In 1558 groeide echter de overtuiging dat hij een nieuwe weg moest inslaan. Hij begon aan een studie theologie. Hij studeerde zowel bij Calvijn in Genève, als bij Bullinger in Zürich.

In Zürich sloeg Olevianus geen kerkdienst over om van Bullingers preken te leren. Eenmaal terug in Trier deed hij een poging om de kerk in zijn geboorteplaats te hervormen. Toen dat mislukte, vertrok hij naar Heidelberg. Daar was hij betrokken bij de totstandkoming van de Heidelberger Catechismus. Hij is niet de mede-auteur van Ursinus geweest, maar in de bekende toevoeging van vraag en antwoord 80, over de paapse mis als vervloekte afgoderij, heeft Olevianus wel de hand gehad, aldus prof. Mühling.

De Duitse hoogleraar benadrukte de scherpe, haast militante trek die in eerste instantie een constante factor lijkt te zijn in de loopbaan van Olevianus. Zo was hij ten aanzien van de kerkelijke tucht een aanhanger van de strenge lijn van Calvijn. Op latere leeftijd keerde Olevianus echter terug naar de geschriften van Bullinger en bepleitte hij een mildere en meer op consensus gerichte koers.

Prof. Mühling noteerde verder een opvallend verschilpunt tussen Olevianus en Bullinger ten aanzien van de vervolging van gereformeerde christenen in de jaren 1550. Terwijl Bullinger zich afvroeg hoe het toch kon, en de gemeente aanspoorde tot boetedoening, onderstreepte Olevianus dat dit lijden juist een kenmerk is van het ware geloof en dus een reden tot blijdschap is.

Beelden

Ook in de voordracht van prof. dr. C. Christ-von Wedel (Basel) speelt het verschil tussen Zürich en Genève een belangrijke rol. Zij besprak de mythe dat zestiende-eeuwse gereformeerden op basis van het tweede gebod het gebruik van Bijbelse afbeeldingen verboden.

Inderdaad werden in de kerken de beelden verwijderd en de muurschilderingen overgeschilderd. In Bijbels die in Genève werden gedrukt, stonden aanvankelijk ook geen afbeeldingen.

In Zürich daarentegen bleef het gebruikelijk om Bijbels te illustreren met houtsneden van geschiedenissen en personen uit de Schrift. Men had er in Zürich zelfs geen moeite mee om afbeeldingen van God de Vader of van de Drie-eenheid op te nemen. Dit gebeurde ondanks het feit dat leidende theologen het gebruik van beelden in de eredienst expliciet afkeurden. Dr. Christ-von Wedel memoreerde dat de calvinisten moeite hadden met deze praktijk en hun afkeuring uitspraken over Bijbels die in Zürich waren gedrukte.

Leeruitspraken

De RefoRC-conferentie, deze week in Zürich, is niet alleen leerzaam, maar ook goed voor de onderlinge contacten. (Kerk)historici uit verschillende landen ontmoeten elkaar. De aanwezigen hebben verschillende achtergronden. Er zijn niet alleen vertegenwoordigers van gereformeerde en lutherse faculteiten. Ook rooms-katholieke faculteiten zijn vertegenwoordigd.

Een opvallende deelnemer is dr. P. Foresta. Hij werkt bij het Paus Johannes XXIII-instituut in de Noord-Italiaanse stad Bologna. Deze rooms-katholieke wetenschapper presenteerde tijdens een van de sessies een deel uit de serie ”Conciliorum oecumenicorum decreta”. In het boek zijn kerkelijke en synodale uitspraken gebundeld.

Oorspronkelijk richtte de serie zich op rooms-katholieke leeruitspraken. Nu worden er ook leeruitspraken uit orthodoxe en protestantse kring in opgenomen.

De discussie spitste zich erop toe hoe je wetenschappelijk verantwoord kunt selecteren. Het is immers niet eenvoudig om voor andere kerken dan de Rooms-Katholieke Kerk vast te stellen wat een kerkelijke leeruitspraak is. Zelfs wat een synode genoemd mag worden, is niet zonder meer duidelijk, zo bleek. Desondanks was er veel waardering voor het project, dat breder kijkt dan enkel naar de rooms-katholieke context.

Het internationale platform Refo500 hield van woensdag tot vandaag in Zürich een congres over de mythen van de Reformatie. Dr. A. Huijgen en drs. D. Timmerman doen verslag voor deze krant. Morgen deel 3.