J. Walhout uit Borssele is een van degenen die het beleid van de gemeente hekelen. Walhout is lid van de werkgroep begraafplaatsen, waarin mensen uit Nieuwdorp, Borssele, Heinkenszand, Baarland en Oudelande samenwerken. Walhout: „Vorig jaar heb ik de rechten van het graf van mijn ouders verlengd, en nu staat er een bordje bij met daarop de tekst: als de grafrechten niet worden verlengd, zal de grafsteen verwijderd worden.” Andere bordjes, het zijn er alleen in de kern Borssele al zo’n 400, zijn na enkele weken omvergereden door de onderhoudsploeg van de begraafplaats.

Verwijderen

Het is echter niet alleen deze slordigheid die kwaad bloed zet bij Walhout. Hij kan zich vooral niet vinden in een voorstel van de gemeente tot het verwijderen van stenen van graven van na 1970 waarvan de rechten niet zijn verlengd. „Er wordt een financiële kwestie van gemaakt. Maar het is ook een ethische zaak: alles wat gestorven is, raakt zomaar in de vergetelheid. Dat getuigt niet van respect voor de overledenen.”

In de hele gemeente gaat het om meer dan duizend grafmonumenten die in 2012 moeten worden geruimd. Daarmee verdwijnt ook cultuurhistorie. Dat is de reden waarom bijvoorbeeld ook de stichting Bescherm de Zak van Zuid-Beveland (BZZB) tegen de plannen is.

De werkgroep ziet geen oplossing in het systeem waarbij grafrechten moeten worden verlengd. „Het is logisch dat mensen moeten betalen voor de begraafkosten en een aantal jaren onderhoud, maar laat daarna de kosten voor rekening van de gemeenschap komen, net zoals het openbaar groen en het voetbalveld ook door de hele gemeenschap wordt betaald, en niet alleen door de gebruikers.”

Vernield

Jarenlang lag de begraafplaats in Borssele er slecht bij. Daar is al enige verandering in gekomen. Vorig jaar is het openbaar groen opgeknapt. Walhout: „Nu blijkt echter dat veel graftekens zijn vernield of omvergereden door de machines waarmee werd gewerkt.”

Walhout heeft naar eigen zeggen regelmatig van zich laten horen bij raadsleden en wethouder J. Zandee (SGP). „Die halen echter hun schouders op en zeggen: Je kunt je beweringen niet hard maken.” Of het ruimen van de grafstenen de gemeente echt zo veel geld bespaart, betwijfelt Walhout. Graag zou hij van de wethouder een financiële onderbouwing van de plannen krijgen.

Wethouder Zandee is het niet met het geschetste beeld eens. „Wij voeren een heel normaal beleid. Heel veel gemeenten werken op deze manier. Bovendien heeft Walhout nog nooit zelf contact met mij gezocht.”

Wat betreft de ethische kant van het verhaal plaatst hij nadrukkelijk een kanttekening. „Gaat het om het uiterlijk van de begraafplaats, of om de grafrust? De SGP-fractie heeft zich altijd sterk gemaakt voor een zo lang mogelijke grafrust. Daar gaat het tenslotte om.”

Het is volgens Zandee geen optie om het onderhoud van de graven te betalen uit algemene middelen. Op dit moment wordt 60 procent van de kosten door de nabestaanden betaald. Dat loopt op tot 75 procent in 2017. De rest wordt gefinancierd uit de algemene middelen van de gemeente. De SGP-fractie heeft er nog voor kunnen zorgen dat de gemeente geen 90 procent dekking vraagt van nabestaanden, maar 75 procent.

Dat de verzorging van de begraafplaatsen geen 10 verdient, geeft de wethouder ruiterlijk toe. „Maar het is nog wel een ruime voldoende.” Daarnaast wil Zandee graag benaderd worden bij klachten, want het geschetste beeld van verkeerd geplaatste bordjes en op een hoopje gezette grafstenen is volgens hem onjuist. „Als iemand dat wel vindt, moet hij mij bellen. Dan gaan we samen kijken.”

Niet afwijkend

Het beleid van de gemeente Borsele om grafstenen te verwijderen van graven waarvan de rechten niet zijn verlengd, wijkt niet af van dat van andere gemeenten. Dat zegt C. Smulders van Genius Loci, specialist in begraafplaatsadvies. „Uit het oogpunt van rechtsgelijkheid is het eerlijk als een gemeente onderscheid aanbrengt tussen graven waarvan de grafrechten wel en die waarvan deze niet zijn verlengd”, zegt Smulders.

Als de grafrechten zijn verlopen, is de gemeente verantwoordelijk en aansprakelijk voor het monument. „Ook op grond daarvan kiezen veel gemeenten ervoor om de grafmonumenten te verwijderen”, aldus Smulders.

Uit gegevens op de website van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB) blijkt dat dertig jaar na plaatsing zo’n 70 tot 80 procent van alle grafmonumenten is verwijderd. Het gaat dan uitsluitend om het verwijderen van de grafmonumenten, en niet om het ruimen van de graven. Ook daarvoor hanteert elke gemeente zijn eigen regels. Na tien, twintig of dertig jaar worden de graven normaal gesproken geruimd. Borsele houdt een grafrust van veertig jaar aan, wat vrij uitzonderlijk blijkt te zijn.