Hans Keilson (1909-2011)
De in 1909 geboren psychiater, romanschrijver en dichter Hans Keilson uit Bussum overleed gisteren in een ziekenhuis in Hilversum.
Hans Keilson werd geboren in Bad Freienwalde aan de Oude Oder. Hij studeerde medicijnen en volgde een opleiding aan de Preussische Hochschule für Leibesübungen in Berlijn. Na 1933 werd het voor hem als telg uit een Joods geslacht steeds lastiger om het hoofd boven water te houden. In 1934 kreeg hij een publicatieverbod opgelegd.
In de laatste jaargangen van het tijdschrift voor Joodse cultuur ”Der Morgen. Monatsschrift der deutschen Juden” verschenen nog gedichten van zijn hand. In dit tijdschrift publiceerden prominente Joodse schrijvers en geleerden.
In 1936 emigreerde Keilson naar Nederland. Daar haalde de geschiedenis hem in. Hij werd actief in het verzet en kon belangrijke diensten leveren als arts. Na 1945 trok Hans Keilson zich het lot van de Joodse kinderen aan die uit de kampen naar huis terugkeerden of die tijdens de bezettingsjaren ondergedoken hadden gezeten en geen ouders of zelfs helemaal geen familieleden meer hadden. Daaruit resulteerde zijn proefschrift over de sequentiële traumatisering.
Keilson was een op verbetering van het leven ingesteld mens, met een scherp inzicht in de krochten en spelonken van de menselijke geest, maar evenzeer met een onwrikbaar geloof in de mogelijkheden van de taal om haat en verwonding te overwinnen. En met een gevoel voor humor waarin droefheid over onherroepelijk verlies en liefde voor het leven samenkomen.
Het is merkwaardig dat Keilson in Nederland pas als groot schrijver werd erkend nadat Anne Frankbiografe Francine Prose in The New York Times van 5 augustus 2010 een zeer lovend artikel over hem schreef, waardoor Keilson wereldwijde aandacht kreeg. Nevenverschijnsel van deze belangstelling was dat zijn werk werd heruitgegeven en dat zijn romans in allerlei talen werden vertaald. Op 13 maart 2011 kwam nog een nieuw boek van zijn hand uit, ”Daar staat mijn huis”, met herinneringen aan zijn jeugd, het opkomende nationaalsocialisme en het thuis raken in Nederland.
In Duitsland was Hans Keilson al veel langer een gerespecteerde persoonlijkheid. Hij wordt er gezien als kroniekschrijver van het leven in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog, als deskundige psychiater op het gebied van trauma en traumaverwerking en als auteur van gedichten die de rol van de taal binnen de menselijke situatie van ontheemding thematiseren. De bekroning van deze veelzijdige activiteiten als schrijver vormde de publicatie van het verzameld werk in twee delen. In Duitstalige overzichtswerken van Joodse auteurs neemt hij een prominente plaats in.
Hans Keilson zal door velen herinnerd worden als een uiterst aimabel mens. De aandacht voor zijn werk is de laatste jaren sterk geconcentreerd geweest op zijn romans en gedichten. Het is te verwachten dat de komende tijd zijn psychoanalytische en algemeen culturele opstellen meer aandacht zullen krijgen. Weinigen schreven zo helder en met zo’n subtiele humor als Keilson.