Het stond er eind 19e eeuw niet zo heel best voor met de populariteit van de Nederlandse koninklijke familie. Koning Willem III was een grillig man, zijn zoons bestegen de troon niet en waren ook eigenaardige personen. Toen zij stierven, was de Oranjestamboom erg smal geworden. Koningin Emma bleef met de kleine Wilhelmina achter.

Het natuurlijke optreden van koningin Emma en haar vastberadenheid waren een verademing en zorgden voor enthousiasme bij de Nederlanders. Zij heeft zo de dynastie weer populair gemaakt, stelt Piller. „Daardoor is zij met recht de redster van Oranje.”

Koningin Emma heeft de monarchie weer een plaats gegeven, zegt Piller. „Na de perikelen rond het koningshuis in het midden van de 19e eeuw was het noodzakelijk dit in de samenleving te verankeren. Emma speelde hierin samen met de kleine Wilhelmina een cruciale rol.”

Emma liet dat niet gebeuren, maar werkte er actief aan om de Nederlanders weer meer Oranjegezind te maken. Ze bereidde Nederland voor op de komst van haar dochtertje Wilhelmina als toekomstige koningin. „Moeder en dochter reisden stad en land af voor een charmeoffensief. Zo werd Wilhelmina al op jonge leeftijd ingewijd in de kneepjes van de vorstelijke pr. Bij deze bezoeken liet koningin-moeder Emma haar dochter heel bewust het middelpunt van de belangstelling zijn. Zo schijnt het dat Emma altijd een paar meter achter haar dochter liep, zodat de aandacht uitging naar jonge Wilhelmina, de toekomstige koningin van Nederland.”

De fotografie hielp koningin Emma bij haar missie. „Er werden regelmatig foto’s van moeder en dochter gemaakt die als ansichtkaarten verschenen. Er bestonden speciale albums waarin kaarten konden worden verzameld”, aldus de conservatrice. Voorbeelden van zulke foto’s zijn te zien op de expositie ”Emma: Redster van Oranje” die tot eind 2011 in Escher in het Paleis in Den Haag loopt.

De tentoonstelling brengt koningin Emma ook als moeder in beeld. „Het was rond 1900 bijzonder dat een koningin zich intensief bezighield met de opvoeding van haar kind. Ze was een lieve, maar vooral ook strenge moeder. De kleine Wilhelmina moest door de omstandigheden gedwongen al op jonge leeftijd door Emma en de diverse gouvernantes worden voorbereid op de zware taak van het koningschap”, vertelt Piller.

Koningin Emma kwam in 1878 in Nederland. Op 7 januari trouwde koning Willem III zijn ruim veertig jaar jongere bruid: Adelheid Emma Wilhelmina Theresia Prinses van Waldeck−Pyrmont. Het huwelijk zou elf jaar duren.

Koningin Emma voelde zich snel thuis in Nederland. Ze toont qua haar opstelling overeenkomsten met prinses Máxima. „Ze sprak Nederlands, wat bijzonder was want aan de Europese hoven was Frans de voertaal. Ze liet zich voorlichten over de cultuur, de politiek en het staatsrecht. Dit kwam haar later goed van pas tijdens de regentschappen die zij vervulde rond de dood van haar echtgenoot Willem III en in de acht jaar tot aan de troonsbestijging van Wilhelmina.”

Ook na de troonsbestijging van haar dochter bleef Emma een „symbool van vriendelijke ijver, eenvoud en plichtsbesef”, stelt Piller. „Zij kreeg de bijnaam ”koningin der barmhartigheid” door haar charmante verschijning en oprechte betrokkenheid bij het welzijn van de Nederlandse bevolking. Van huis uit had zij haar betrokkenheid bij de zwakkere in de samenleving en diverse goede doelen meegekregen. Ze was beschermvrouwe van verschillende ziekenhuizen, bezocht woningbouwprojecten en liet haar buiten te Renkum verbouwen tot tbc-sanatorium. Door het vroege overlijden van haar oudste zusje Sophie aan die ziekte zette koningin Emma zich haar leven lang in voor de bestrijding van tbc.”

Emma had een warme band met haar kleindochter Juliana, laat de expositie zien. „Emma en Juliana zagen elkaar vaak: hier in het winterpaleis aan het Lange Voorhout, of in Emma’s zomerpaleis Soestdijk als Juliana met haar ouders op Het Loo verbleef. Als Juliana’s ouders staatsbezoeken brachten of op werkbezoek in het land waren, trokken grootmoeder en kleinkind samen op. Op verschillende reizen, bij officiële Nederlandse jubilea en andere feestelijkheden waarbij de koninklijke familie bij betrokken was, waren koningin-moeder Emma en haar kleindochter Juliana vaak aanwezig.”

De foto waarin beiden terugkomen van een boswandeling laat de intimiteit tussen hen beiden zien, vindt Piller: „Hier wandelt een oma met haar kleinkind. In haar hand heeft ze de bloemetjes die net voor haar zijn geplukt. Dezelfde ongedwongenheid is ook op andere foto’s van hen te zien.”

De expositie bestaat uit veertig grote foto’s in het souterrain van het Eschermuseum. Behalve foto’s uit verschillende archieven zijn er bijzondere en onbekende opnames van particulieren. Ook is er een kwartiertje bewegend beeld bijeengebracht uit oude Polygoonjournaals. Hierin is ook de stem van koningin Emma te horen als zij de bevolking vraag mee te doen met de Emma Bloemcollectie, die geld inzamelt voor de bestrijding van tuberculose. De opname is in 1933 gemaakt in de balkonkamer, nu zaal 8, van het Paleismuseum.