Contacten Nederlandse en Schotse kerken namen na 1700 af
KAMPEN – De kerkelijke contacten tussen Schotland en Nederland zijn door de eeuwen heen steeds minder geworden. Dat bleek gistermiddag tijdens een conferentie van de Theologische Universiteit Kampen (TUK).
In de tijd van de Reformatie was het contact tussen beide landen zeer intensief. Het was veiliger om van Edinburgh naar Rotterdam te reizen dan naar Londen, betoogde prof. David Fergusson, vicerector van de universiteit van Edinburgh.
Ook economisch was de uitwisseling sterk, bleek uit de bijdrage van dr. Esther Mijers, docent aan de universiteit van het Engelse Reading. „Juist na de Reformatie concentreerde de handel zich vooral op de Lage Landen, en minder op het rooms-katholieke Frankrijk.”
In Rotterdam ontstond een Schotse gemeenschap, met vanaf 1643 ook een Schotse kerk. Later kwamen er Engelse kerken in Utrecht en Leiden.
Groot was ook de interesse van Schotse studenten voor Nederlandse universiteiten. Vooral rechten en medicijnen waren populair, aldus Mijers. De bekende medicus Herman Boerhaave trok veel studenten uit het buitenland. „Velen volgden dan ook colleges bij theologie. Mensen als Voetius waren heel gewild bij de Schotten.”
Volgens Mijers is moeilijk vast te stellen om hoeveel studenten het ging. Ze schat het aantal eerder op honderden dan op duizenden. Wel is bekend dat de aantallen in de loop van de achttiende eeuw kleiner werden.
Volgens dr. James Eglinton, onderzoeker van Schotse afkomst aan de TUK, kan dat worden toegeschreven aan het besluit van de Leidse universiteit rond 1750 om niet langer in het Latijn college te geven, maar in het Nederlands. Dat hield verband met het sterker wordende natiebesef.
De indirecte invloed hield echter aan. „Piëtistische boeken van de gebroeders Erskine en Rutherford bleven in het Nederlands verschijnen”, aldus Eglinton.
In de negentiende eeuw richtte de blik van de Schotten zich meer in de richting van de Nieuwe Wereld. Het enige Europese land dat op theologisch gebied de aandacht trok was Duitsland, waar veel historisch-kritische theologie vandaan kwam, aldus prof. Fergusson.
De contacten kenden wel een kleine opbloei na de ”Disruption” in 1843, de Schotse Afscheiding. Er was geestelijke herkenning met de Nederlandse afgescheiden kerken, aldus prof. George Harinck, historicus aan de TUK.
Groen van Prinsterer en Kuyper bezochten Schotland beiden eenmaal, maar tot duurzame contacten leidde dit niet, aldus Harinck. „Er waren dierbare geloofsbanden, maar in de strijd voor de christelijke samenleving kon men elkaar niet helpen.”
