Kort voor Koninginnedag roept burgemeester Kroon ouders in Urk op om op hun kroost te letten en te zorgen voor een veilige koninginnenacht. Er wordt gewaarschuwd dat de politie streng zal optreden tegen verkeersovertredingen en drankgebruik op de openbare weg. De boodschap is helder: gedogen is er niet bij.

De politie deelt in de koninginnenacht massaal boetes uit. Een deel van de jongeren pikt het niet. Zo’n 150 van hen gaan diezelfde nacht nog verhaal halen bij de woning van de burgemeester. Er wordt met stenen en flessen gegooid. De politie grijpt hard in. Ze deelt enkele rake klappen uit met de wapenstok.

Vorig weekend gaat het opnieuw mis. Zo’n tien tot vijftien jongeren proberen brand te stichten bij het appartementencomplex waarin burgemeester Kroon woont.

De basis voor de recente onrust in Urk is al in de koninginnenacht van vorig jaar gelegd, weet Jan, die niet met zijn echte naam in de krant wil. De jonge Urker zegt namens een grote groep jeugd te spreken. Hij was er vorig jaar getuige van hoe een groep jongeren zich in de koninginnenacht met een kratje bier ophield bij de rotonde waar de jeugd zich altijd verzamelt om met scooters zonder uitlaat te rijden. „Politiechef Roel de Graaf kwam langs met een paar collega’s. Hij wilde het mannetje uithangen en pakte het kratje bier af. De situatie liep uit de hand waarbij de andere agenten met knuppels op de jeugd insloegen.”

De massale aanwezigheid van de politie in de afgelopen koninginnenacht was slechts bedoeld om de jeugd eens even flink aan te pakken, meent Jan, die alles van nabij meemaakte. „Iedereen die ook maar iets fout zat, kreeg een bon. Agenten bekeurden het rijden zonder uitlaat –dat overigens al jarenlang zonder probleem gebeurt–, drank en drankbezit. Bovendien controleerden ze op snelheid, dragen van een helm, remmen en verlichting. Je kreeg zelfs een boete als je geen spiegel op je brommer had. In heel Nederland wordt rond Koninginnedag van alles gedoogd. In Urk blijkbaar niet. De politiechef had duidelijk nog een appeltje met ons te schillen.”

De Graaf, die niet bereikbaar was voor commentaar, past niet in Urk, is de stellige overtuiging van de jonge Urker. „Hij kent de cultuur van ons dorp niet.” Burgemeester en politie hebben het volgens hem aan zichzelf te danken dat de situatie in Urk uit de hand is gelopen. „De massale politie-inzet werkt bij de jeugd als een rode lap op een stier.”

Er is volgens Jan maar één manier om een nieuwe escalatie volgend jaar te voorkomen. „De burgemeester moet slechts agenten inzetten die onze cultuur kennen. Bovendien willen we dat de brommerraces weer worden gedoogd. Als aan die voorwaarden niet wordt voldaan, dan krijgen de agenten pas écht te maken met de Urker jeugd.”

Heeft de burgemeester dan geen punt dat de inwoners van Urk recht hebben op hun nachtrust? Met een lach: „Als hij dat vindt, dan moet hij alle mensen die last hebben van de herrie volgend jaar voorzien van oordopjes.”

Jongerenwerker Pieter ten Napel zegt dat de strenge veiligheidsmaatregelen in de koninginnenacht onder een deel van de jeugd kwaad bloed hebben gezet. „Tien jaar geleden ging het ook mis in Genemuiden toen de politie streng optrad tegen brommerraces daar. Als je aan iets komt waarvan de jongeren denken dat ze er vanuit een bepaalde traditie recht op hebben, dan wordt het hommeles.”

Ten Napel laakt de pers, die volgens hem massaal op de onrust in zijn dorp dook. „Als dorpsgemeenschap hebben we daar moeite mee. Ik wil niets goedpraten, maar waarom zijn de media zo gefocust op Urk? Over misstanden elders in het land hoor je ze nauwelijks.”

Ten Napel benadrukt dat een actie waarbij jongeren een brandbom bij de woning van de burgemeester neergooiden „absoluut alle perken te buiten gaat” en dat daartegen moet worden opgetreden. Evenals tegen hen die dronken op hun scooter rijden. Toch meent de jongerenwerker dat de gebrekkige communicatie door de burgemeester en de politie debet is geweest aan de escalatie. „De communicatie was eenrichtingsverkeer. Er is vooraf geen overleg geweest met de jeugd over de strenge veiligheidsmaatregelen. Eenzijdig maatregelen afkondigen en vervolgens keihard en overdreven ingrijpen zoals in de koninginnenacht werkt niet.”

Ten Napel doelt met „overdreven ingrijpen” op de intensieve politiecontroles waarbij jongeren die in de nacht van vrijdag op zaterdag in de visbedrijven werken en in de vroege ochtend op weg naar huis waren, in een straal van een paar kilometer drie tot vier keer zouden zijn bekeurd of aangehouden om te blazen. De jongerenwerker vindt bovendien dat de politie te veel geweld gebruikte. „De beelden op televisie laten zien dat een aantal toeschouwers flinke klappen kreeg.”

Jong en oud in Urk moeten zoeken naar oplossingen voor de toekomst, meent Ten Napel. „Wij hebben een prachtig dorp met een schitterende eigen cultuur die we met z’n allen in ere moeten houden. We zullen samen moeten werken aan een positieve uitstraling.”

Burgemeester Kroon krijgt voor zijn optreden in de koninginnenacht de voltallige steun van de gemeenteraad, zo blijkt uit een gisteren uitgegeven gezamenlijke verklaring. Fractievoorzitter A. Woord van de ChristenUnie vindt het desgevraagd „heel normaal” dat de politie een charge uitvoert als een deel van de jeugd een rel schopt. „De laatste jaren was er ruimte voor brommerraces, maar het liep steeds verder uit de hand. Het is belangrijk dat we als samenleving, ouders, politiek en kerken een duidelijk signaal afgeven dat we respect moeten hebben voor het gezag. We moeten de rijen sluiten en geen voeding geven aan de onrust. Op die manier zullen ook de jongeren merken dat er geen draagvlak is voor hun gedrag.”

Fractielid J. M. Keuter van Hart voor Urk is blij dat burgemeester Kroon met de jeugd in gesprek gaat. „Bij een deel van de jongeren leeft ongenoegen en frustratie over het reilen en zeilen binnen onze gemeente. Ik ken er velen van hen door mijn werk op de zondagsschool, de jeugdvereniging en door mijn baan als conciërge op de reformatorische scholengemenschap Pieter Zandt in Urk. Ik reken erop dat de burgemeester de goede sfeer weer kan terugbrengen en dat de rust in ons dorp terugkeert.”

SGP-fractievoorzitter J. Bakker keurt het gedrag van een deel van de jeugd „volledig” af. „Dit is Urk onwaardig.” Dat de politie te hard zou hebben opgetreden en de controles in de koninginnenacht te intensief zouden zijn geweest, waagt Bakker te betwijfelen. „Buurtbewoners zeggen dat de politie de jongeren duidelijk en herhaaldelijk heeft gesommeerd om te vertrekken. Pas daarna heeft ze opgetreden. Over de intensiteit van de controles kan ik zeggen dat Urk niet zo groot is en dat het dus goed mogelijk is dat jongeren meerdere keren zijn aangehouden. Ik ga ervan uit dat de politie op een professionele manier haar werk heeft gedaan. In Urk moeten we ons realiseren dat de overheid een dienares van God is en dat wij die moeten gehoorzamen. Wanneer iedereen die zich verongelijkt voelt zich zou misdragen zoals een deel van de jongeren dat in de afgelopen weken deed, dan is het einde zoek.”

Niet alleen de lokale politici laken het gedrag van een deel van de jeugd. Ook predikanten van de talrijke kerken proberen hun jongeren te wijzen op hun gedrag. Ds. A. C. Uitslag van de christelijke gereformeerde kerk Eben-Haëzer zegt niet te weten of er jongeren uit zijn gemeenten betrokken zijn bij de rellen. „Het catechisatiezeizoen is voorbij, dus ik spreek ze niet meer regelmatig. Toch heb ik de kwestie vorige week zondag wel genoemd in het gebed. Dit is niet goed voor Urk. Het gaat om jonge mensen met een gedoopt voorhoofd. Welk getuigenis gaat er van ons uit door dit gedrag? De wereld zal dit aangrijpen om te zeggen: „Daar heb je die zogenaamde christenen weer.” In het gebed heb ik gezegd dat we ook als ouderen en ouders hierin onze verantwoordelijkheid moeten verstaan.”

Dat de politie te hard zou hebben opgetreden, wil er bij de predikant niet in. „Als de jeugd de fout in gaat, heeft de politie gewoon het recht om in te grijpen. Zeker als diezelfde jongeren verhaal gaan halen bij de burgemeester thuis. Ik vraag me soms af hoeveel ontzag jongeren nog hebben voor de politie en de overheid. Als ze naar het huis van de burgemeester trekken omdat ze het niet eens zijn met de regels, dan krijgt de opstand mijns inziens anarchistische trekjes.”

Ds. P. van der Kraan van de hervormde gemeente De Bron vindt dat de gemeente de strenge veiligheidsmaatregelen rond de koninginnenacht „vrij abrupt” heeft afgekondigd.

„Dat is bij de jeugd verkeerd gevallen. Het is goed dat burgemeester nu probeert het gesprek aan te gaan. De huidige spanning moet doorbroken worden.”

De hervormde predikant overweegt in overleg met zijn kerkenraad om morgen een kanselboodschap voor te lezen. „We hebben te maken met een wettelijke overheid die we moeten gehoorzamen. De jeugd moet zijn grenzen kennen.”

Hoewel hij de onlusten afkeurt, moet het ds. Van der Kraan van het hart dat de media de problemen in Urk in zijn ogen opkloppen. „Christelijke enclaves als Rijssen, Urk en Veen staan natuurlijk al snel in de picture als zich daar incidenten voordoen die niet horen. Dat van dergelijke gemeenschappen ander gedrag mag worden verwacht zal zo zijn, maar uiteindelijk zijn we allemaal mensen.”