De discussie over de effecten van geweld in computerspellen is weer opgelaaid na de dodelijke schietpartij in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn. De Telegraaf schreef dat de dader Tristan van der V. „bezeten” was van de game ”First Person Shooter Call of Duty: Modern Warfare 2”. Dit spel zou bovendien „bizarre overeenkomsten” hebben met de tragische moordpartij in Alphen aan den Rijn.

Afgezien van de hysterische reacties van extreem behoudende gamers, die vooral bang lijken te zijn dat hun hobby wordt afgeschaft, zijn er ook kritische kanttekeningen te plaatsen bij het beeld dat games een belangrijke factor zijn in de aanloop naar willekeurige schietpartijen. David Nieborg, gameonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, schreef dat juist doordat dit soort schietpartijen zo zeldzaam zijn, en games als Modern Warfare 2 zo populair, er enige terughoudendheid zou moeten bestaan om deze twee direct aan elkaar te verbinden. Want afgezien van een beruchte ‘vliegveldscène’ in Modern Warfare 2 heeft het spel weinig inhoudelijke overeenkomsten met zogeheten ”mall shootings” (schietpartijen in winkelcentra).

Modern Warfare 2 gaat over iets anders: moderne oorlogsvoering. Het is mede zo populair omdat het aansluit bij een bredere cultuur waarin moderne oorlogsvoering zelf wordt verheerlijkt. De beeldvorming van de militaire operatie van de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië tegen Gaddafi in Libië werd gedomineerd door één enkel beeld: het machtige oorlogsschip van de geallieerden dat Tomahawkraketten afvuurt in de nacht. Evenals de raketten is dit beeld overweldigend. Zelfs Nederlandse politici en commentatoren konden het niet laten om te glunderen als ze over deze machtige beelden spraken.

Op de Amerikaanse zender CNN ging de berichtgeving nog verder in deze richting. Daar lag de nadruk op een vergelijking van de militaire slagkracht van beide partijen. Ook besprak men uitvoerig de explosieve kracht van Tomahawkraketten en andere geallieerde wapens. Op de site van CNN staan verder ‘prachtige’ actiebeelden van rebellen die voor de camera hun antitankwapens en luchtafweergeschut afvuren.

De fascinatie en obsessie van Tristan van der V. voor geweren en militair wapentuig is te plaatsen in een bredere cultuur van de verheerlijking van de militaire superioriteit van het Westen. Veel gewelddadige games maken deel uit van deze cultuur. De nadruk op realisme en de gedetailleerde specificaties van wapens in spellen als ”Modern Warfare”, ”Battlefield” en ”Medal of Honor” is een teken van het ontzag dat we hebben voor het geavanceerde wapentuig en het geoliede westerse militaire apparaat. Zelfs pacifisten moeten toegeven dat de techniek en macht achter een geavanceerd wapen indrukwekkend zijn.

Dit verklaart ook waarom een spel als ”State of Emergency” lang niet zo populair is geworden als de realistische oorlogsspellen. In dit spel uit 2002 ren je door een druk en chaotisch winkelcentrum. Je moet wapens vinden of improviseren; je kunt veel punten halen door zo veel mogelijk schade en leed toe te brengen. Dit spel gaat werkelijk over ”mall shootings”, die in de VS vaker voorkomen dan in Nederland. Maar ook al heeft State of Emergency de nodige controverse veroorzaakt (dat lijkt het enige doel geweest te zijn van het spel, want kwaliteit had het nauwelijks), het is lang niet zo populair en –cru gezegd– ‘inspirerend’ gebleken als een ‘realistisch’ oorlogsspel als Modern Warfare 2.

Gewelddadige spellen moeten te allen tijde met zorg en nuance benaderd worden, omdat ze wel degelijk een effect kunnen hebben op spelers: ze wennen aan geweld en ‘terloops’ moorden. Om deze reden wordt de game ”America’s Army” door het Amerikaanse leger gebruikt om rekruten te ‘desensitiveren’ voor schieten en moorden. Voor een soldaat is het namelijk juist geen goede eigenschap om te twijfelen bij het overhalen van de trekker.

De manier waarop geweld en vooral geavanceerd wapentuig worden gepresenteerd in games is een reflectie van hoe ermee wordt omgegaan in andere media in onze cultuur. Games moeten niet in isolatie hiervan worden beschouwd.

De auteur volgde de master Literary & Cultural Studies aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn scriptie ging over „games in het huidige culturele landschap.”