In het onderzoek is uitgegaan van hervormde gemeenten die bij deze krant bekend zijn via de website www.kerktijden.nl.

In 2006 hielden 43 van de 449 hervormde gemeenten –die op Goede Vrijdag dienst houden– twee diensten op de gedenkdag. Dat is ruim 10 procent.

Dit jaar doet bijna 16 procent van de hervormde gemeenten (68 van de 428) de kerkdeuren vrijdag twee keer open.

Drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, bevestigt dat steeds meer hervormde gemeenten op Goede Vrijdag twee diensten beleggen. Anderzijds heeft hij „de voorzichtige indruk” dat er „iets minder kerkdiensten op de tweede paasdag worden gehouden.”

Vergunst verklaart de toename uit het feit dat gemeenten het belang van de Goede Vrijdag meer zijn gaan inzien. „Er is het besef dat we in de drukte van ons dagelijks werk, dat soms tot in de middag van de Goede Vrijdag doorgaat, onvoldoende stilstaan bij de betekenis van deze betaaldag voor de kerk.” In samenhang hiermee ziet hij de opkomst in veel gemeenten van meditatieve bijeenkomsten in de Stille Week waarbij het lijden van Christus overdacht wordt.

Tegenstrijdig hiermee noemt hij het feit dat er op de zeven lijdenszondagen voorafgaand aan Pasen veel minder lijdenspreken worden gehouden. „Dit betreur ik erg, omdat de gang van het kerkelijk jaar ons niet voor niets bij de heilsfeiten en daarmee bij de kern van het Evangelie bepaalt.”

Volgens Vergunst is er geen verband met het feit dat hervormde gemeenten steeds vaker op bid- en dankdagen overgaan tot het houden van twee kerkdiensten. „Dan is er veelal sprake van een middagdienst die op de kinderen gericht is. Dat is op Goede Vrijdag anders.”

In de hervormde gemeente te Delft wordt al zeker veertig jaar een ochtend- en een avonddienst gehouden op Goede Vrijdag. Gemeentepredikant ds. H. Liefting: „Goede Vrijdag is zo’n belangrijk heilsfeit dat wij het een goede zaak vinden om daar een hele dag bij stil te staan. Bij een avonddienst komen mensen vaak wat vermoeid naar de kerk en is de omslag van werk naar kerk erg groot. Als iemand de hele dag vrij is, beleeft hij Goede Vrijdag bewuster als een christelijke feestdag.”

In de praktijk komt een behoorlijk deel van de gemeente naar beide diensten, hoewel het aantal bezoekers door de jaren heen wel afneemt, stelt ds. Liefting. „Dat heeft vooral te maken met de secularisatie die onze stad niet voorbijgaat en met het feit dat meer vrouwen werken dan vroeger.”

In de Hersteld Hervormde Kerk beleggen vrijdag 26 gemeenten twee diensten. In 2006 waren dat er 25. In de hersteld hervormde gemeente in het Zuid-Hollandse Waarder wordt al jaren een tweede dienst op Goede Vrijdag gehouden. Ds. P. de Vries: „Dat is al besloten voordat ik hier kwam vanuit het idee dat Goede Vrijdag een hoogtijdag van de kerk is en vanwege het feit dat de avonddienst voor veel kinderen te laat is.”

Tegelijk zegt de predikant erbij dat het houden van twee diensten op deze dag een hoogliturgisch gebruik is. „In de Dordtse Kerkorde wordt de Goede Vrijdag als dag van samenkomst in het geheel niet genoemd. Pas in de negentiende eeuw worden in Nederland binnen het protestantisme avonddiensten op die dag belegd. De vrijzinnigheid is ermee begonnen. Onze vaderen stonden in het algemeen veel kritischer tegenover het kerkelijk jaar dan in de gereformeerde gezindte het geval is.”

In Waarder neemt een groot aantal gemeenteleden vrijdag de hele dag vrij, zegt ds. De Vries. „Bij steeds meer mensen leeft het besef dat Goede Vrijdag een belangrijke dag is. Als we voor het kerstfeest twee dagen uittrekken, mag dit voor Goede Vrijdag zeker één dag zijn, zo redeneert men.”

In afgescheiden gemeenten komt het beleggen van een tweede dienst op Goede Vrijdag heel weinig voor. In de Oud Gereformeerde Gemeenten en in de Vrije Oud Gereformeerde Gemeenten doet één gemeente dat.

Twee christelijke gereformeerde kerken en twee gereformeerd vrijgemaakte kerken beleggen vrijdag twee diensten. In de Gereformeerde Gemeenten en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland gebeurt dit nergens.

Correctie 2 mei 2011

In de gereformeerde gemeente in Nederland te Vriezenveen worden wel twee diensten belegd op Goede Vrijdag.