Dat betoogt econoom André van Hoorn (34). Hij promoveert maandag aan de Rijksuniversiteit Groningen op de zogenaamde protestantse werkethiek, een term die afkomstig is van de Duitse socioloog Max Weber (1864-1920).

Van Hoorn onderzocht in zijn proefschrift of er culturele verschillen zijn in werkethiek tussen protestanten en rooms-katholieken. Hij maakte gebruik van vragenlijsten over werk en geluk die door mensen uit bijna honderd landen ingevuld zijn.

Protestanten, maar ook mensen die in een overwegend protestantse cultuur leven, ervaren in vergelijking met rooms-katholieken en andere religieuze groeperingen meer geluk als ze een baan hebben. Van Hoorn: „Protestanten hebben een sterker ontwikkeld roepingsbesef. Werken is voor hen intrinsiek goed.”

De andere kant van de medaille is dat protestanten een groter „negatief gelukseffect” ervaren in het geval van werkloosheid dan gelovigen van welke religieuze achtergrond dan ook. „Protestanten hebben een groter verantwoordelijkheidsgevoel.”

Met zijn onderzoek wil Van Hoorn aantonen dat er wel degelijk een verband bestaat tussen het ontstaan van het protestantisme en de opkomst van het kapitalisme, de zogenaamde Weberthese. „De wijze waarop Nederlanders aankijken tegen werk of werkloosheid is duidelijk bepaald door calvinistische waarden en normen. Weber maakte zich in zijn tijd al sterk voor de stelling dat normen en waarden de richting van de economie bepalen.”

Van Hoorn: „Ik zie een trend onder economen dat er steeds meer aandacht is voor de rol van religie bij het benaderen van economische vraagstukken. De gebeurtenissen rond 11 september 2001 –een religieus geïnspireerd netwerk verklaarde het Westen de oorlog– zorgden voor die omslag in denken.”

Ondanks het proces van secularisatie is het protestantse ethos nog lang niet verdwenen uit Nederland, concludeert Van Hoorn. „De protestante arbeidsethiek is geïncorporeerd in onze cultuur.” Dat is bijvoorbeeld af te leiden aan de relatief lage werkloosheid.

Ook andere protestantse landen in Europa hebben over het algemeen minder werklozen dan de rooms-katholieke lidstaten. „Nederland en de Scandinavische landen springen er wat dat betreft echt uit.”

Zeker weten doet hij het niet, maar Van Hoorn durft de stelling aan dat protestanten minder materialistisch zijn dan met mensen met een andere religieuze overtuiging. „Uit allerlei wetenschappelijke onderzoeken blijkt steeds weer dat protestanten wel hechten aan werk, maar minder aan inkomen.”

Evenals in de dagen van Weber waart momenteel het crisisspook rond in Europa. Wat opvalt is dat met name rooms-katholieke landen –Ierland, Portugal en Spanje– de zwaarste klappen krijgen. Ontspringt Noord-Europa de dans vanwege zijn protestante werkethiek? Van Hoorn: „Dat is te kort door de bocht. Kijk maar naar de door het puritanisme beïnvloedde Verenigde Staten. Die komen de crisis bepaald ook niet ongeschonden door.”