In de aanloop naar de oorlog tegen Irak stond de vraag centraal of Saddam Hussein inderdaad beschikte over massavernietigingswapens en daarmee een gevaar was voor de wereldvrede. De inspectieteams die door de VN waren uitgestuurd, konden eigenlijk niets vinden. De prangende vraag bleef echter of dat kwam omdat die wapens er werkelijk niet waren of omdat het Iraakse bewind de inspecteurs vakkundig wist te misleiden.De Amerikanen bleven volhouden dat Saddam hoe dan ook de beschikking had over massavernietigingswapens en het daarom noodzakelijk was om hem preventief aan te pakken. Ook al kregen ze de Veiligheidsraad niet mee, dat weerhield hen er niet van om samen met de Britten de oorlog te beginnen.

Bij de uitrusting van de geallieerde strijdkrachten werd rekening gehouden met het gebruik van chemische wapens door Irak. Ook in de buurlanden, met name Israël, nam men voorzorgsmaatregelen. Achteraf gezien was dat allemaal overbodig.

Na de instorting van het Iraakse bewind bleven de Amerikanen zoeken naar bewijzen dat Saddam inderdaad over verboden wapens beschikte. Maar tot dusver werd niets gevonden dat de moeite waard is, ook niet op aanwijzing van functionarissen van het voormalige bewind.

Dat betekende voor de geallieerden wel een probleem, niet in militair opzicht, maar wel politiek-psychologisch gezien. Bleek hiermee hun casus belli, de reden tot de oorlog, niet op drijfzand te berusten? Ja, was het in feite niet zo dat Bush en Blair hun volk hadden voorgelogen?

Nu zal vrijwel niemand van mening zijn dat het nodig is dat de VS en Groot-Brittannië Saddam Hussein (aangenomen dat hij nog leeft) hun excuus aanbieden, hem in zijn macht herstellen en zich bereid verklaren de aangerichte schade te vergoeden. Daarvoor droeg zijn bewind al te duidelijk een misdadig karakter. De inmiddels geopende massagraven leggen daar getuigenis vanaf.

Bovendien heeft het Iraakse bewind, zowel in de oorlog tegen Iran als in de strijd tegen de opstandige Koerden, wel degelijk gebruik gemaakt van gifgas. Ze waren er dus niet te goed voor.

Dat neemt niet weg dat Bush en Blair een probleem hebben. De laatste nog meer dan de eerste, omdat hij vanaf het begin van de oorlog in eigen partij en eigen land veel meer onder vuur lag. Blair was ook het meest stellig over de aanvalskracht van Saddam Hussein.

Een commissie van het Britse Lagerhuis gaat nu een onderzoek instellen naar de betrouwbaarheid van de door de regering gebruikte argumentatie om zich bij de Amerikanen aan te sluiten. Ook de Amerikaanse Senaat heeft stappen in die richting aangekondigd.

Het is een bekende uitdrukking dat in elke oorlog de waarheid het eerste slachtoffer is. Misleiding van de tegenstander en het aanwakkeren bij de eigen mensen van haat en afkeer tegen de vijand, zijn dan aan de orde van de dag. Dat is niets nieuws. Ook in de Bijbel komt de krijgslist voor.

Nu is het misleiden van de tegenstander nog tot daaraan toe, met het voorliegen van de eigen bevolking gaat men duidelijk een stap te ver. Daarmee ondermijnen politici en overheden hun eigen geloofwaardigheid.

Wellicht dat parlementair onderzoek meer duidelijkheid zal geven over de vraag of het reëel was om ervan uit te gaan dat Saddam Hussein chemische en nucleaire wapens in handen had. Een ernstig vermoeden, dat ook onderbouwd kon worden, is wat dat betreft voldoende.

In potentiële oorlogssituaties kan men immers niet altijd wachten tot het bewijs ten volle geleverd is. Dan kan het te laat zijn. Of er is een veel grotere en langduriger krachtsinspanning nodig om de vijand uit te schakelen. Een preventieve actie kan veel mensenlevens sparen.