Van evangelisatietraktaatje tot „vrome frutsel”
Toen vijfenzeventig jaar geleden de heren nog parmantig over de boulevard promeneerden en de dames met flair flaneerden, raakte de kiosk zijn bijbelse lectuur nog wel kwijt. Badgasten van nú zijn slechts geïnteresseerd in vluchtige romannetjes. Desondanks overleefde de Bijbel Kiosk Vereniging (BKV). Deze week bestaat ze driekwart eeuw.
De BKV begon in 1928 op het strand van Wijk aan Zee. Bijbelse traktaatjes en plaatjes werden gratis verstrekt en verdwenen in de tasjes en broekzakken van de zomertoeristen. Initiatiefnemer was H. J. Heule. Het bestuur bestond uit hervormden, gereformeerden en christelijke gereformeerden. Zestig kiosken, door het hele land heen, schoten als paddestoelen uit de grond.
De opkomst van de evangelische boekhandel maakte een einde aan de florerende bijbelmarkt van de vereniging. In 1969 betrok de BKV het huidige statige pand ”De Beukenhorst” in Driebergen en groeide uit tot een grote christelijke boek- en verzendhandel. Zestien jaar geleden fuseerde ze met de Vereeniging tot Verspreiding der Heilige Schrift (VVHS), die dezelfde doelstelling huldigde.
Het lectuurcentrum met de groenwit gestreepte luifels is deze week opgetuigd met vlaggetjes en ballonnen. Lenie Dijkshoorn werkt al twaalf jaar in het centrum. Zes jaar geleden werd ze bedrijfsleidster. Ze geeft een ruwe schatting van het aantal christelijke boekhandels in Nederland. Dat zijn er nu ongeveer 180, tegen 10 vóór de oorlog.
De kiosken mogen dan grotendeels zijn verdwenen, lectuurverspreiding is nog steeds een activiteit van de BKV. Er bestaat een fonds waaruit evangelisatiemateriaal wordt betaald. Griekse kinderbijbels of kinderboeken in het Swahili. Het fonds wordt in stand gehouden door giften en legaten.
Het lectuurcentrum -met winstoogmerk- is, zegt de bedrijfsleidster, noch reformatorisch, noch evangelisch. „We hebben zes medewerkers, allemaal uit verschillende kerkelijke richtingen.”
Ze wordt er wel eens moedeloos van dat alle mogelijke christelijke organisaties en verenigingen een korting op de prijs proberen te bedingen. „Mensen redeneren zo: het is christelijk, dus je moet er niet te veel voor betalen. Iemand zei eens: Is die Bijbel zo duur? Het is schandalig dat u aan het Woord van God geld verdient! Maar ik moet toch eten? Ik vraag ook niet aan de slager om een gratis biefstuk?”
Vroeger gaf het centrum nog wel eens korting op een aankoop. Maar dat is officieel verboden. Nederland kent een vaste boekenprijs. Strenge controles zorgen voor naleving van de regel. De boekwinkel van Dijkshoorn is al eens aan een inspectie onderworpen. „Ze wisten heel goed dat we hier korting gaven.”
Behalve boeken, dvd’s, wenskaarten en rijen zwartleren Bijbels is er ook een hoek met -Dijkshoorn zegt het met een lachje- „vrome frutsels.” Armbandjes met de tekst ”Smile” en ”Jesus loves you”, Ichtus-dasspelden en hartvormige stresskussentjes. Puntenslijpers waarop gedrukt staat: ”met Jezus leven is het top punt”. En een broodplank met de inscriptie: ”Geef ons heden ons dagelijks brood”.
Vrome frutsels zijn ”booming business”. Evenals de tweedehands boeken. Netjes op alfabetische volgorde gerangschikt in de onderaardse gewelven van het oude pand. Volgens Dijkshoorn een uit de hand gelopen hobby. Op deze maandagmorgen is het er nog niet druk. Een peuter in een wit jurkje scharrelt langs de theologische pillen en rist een kleurig boek van de plank.
Toch stonden er een halfuur voor openingstijd al zes mensen voor de deur. Dijkshoorn verwacht deze week zo’n 300 à 400 mensen. Ongeveer drie keer zo veel als normaal.
De residentie van de BKV is destijds geschonken door J. B. A. Kessler. Zijn vader was directeur van de Koninklijke Shell. Toen Kessler met het Evangelie in aanraking kwam, veroorzaakte dat een ommekeer in zijn leven. Hij kocht het gebouw in Driebergen, met de bedoeling er een bijbelschool in te vestigen. Dat mislukte. Hij verhuurde het aan de BKV en deed het later aan de vereniging cadeau. Ook de Stichting Tear Fund en de Wycliffe Bijbelvertalers namen hun intrek in De Beukenhorst.
In de Tweede Wereldoorlog was in het pand het hoofdkwartier van de Duitse contraspionage gevestigd. De geschiedenis vermeldt dat de Duitsers het gebouw in keurig verzorgde staat achterlieten, maar dat de Canadese bevrijders er een puinhoop van maakten.
„Afgelopen weekeinde is er ingebroken”, vertelt Dijkshoorn. „En dat gebeurt vaker. Soms wel een paar keer in de maand. Deze landhuizen liggen allemaal vrij, en vanuit de tuin kunnen de dieven onbelemmerd te werk gaan. Ze nemen niets mee, maar er is wel weer een raam kapot. Een vriendin heeft eens een groot bord neergezet, waarop ze had geschreven: Inbrekers, als u iets wilt stelen, neem dan gerust een Bijbel mee.”
Een Bijbel werd echter nooit ontvreemd. Wel verdween een dichtwerk van Guido Gezelle. Waarna een excuusbrief met 25 gulden op de mat lag. Dijkshoorn: „De dief heeft het boek waarschijnlijk gelezen en spijt gekregen.”