De fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren heeft een punt. Onnodig dierenleed moet voorkomen worden. Ze geeft haar strijd echter een ideologische lading en daarom moeten orthodoxe christenen toch heel alert zijn.

Natuurlijk is de vrijheid van godsdienst niet onbegrensd. Kinderoffers mogen nooit. Toch wringt er iets als eeuwenoude vrijheden opzijgezet worden omdat mensen van nu bepaalde godsdienstige gebruiken onfatsoenlijk of inhumaan vinden.

De strijd tegen ritueel slachten staat niet op zichzelf. De artsenorganisatie KNMG wil het besnijden van jongetjes ontmoedigen, omdat het in strijd zou zijn met de lichamelijke integriteit. Sommige critici noemen het zelfs genitale verminking, alsof het om vrouwenbesnijdenis gaat. Het is gevaarlijk als de samenleving vanuit vage ideeën over algemeen fatsoen gaat heersen over het geweten van gelovigen. Daarbij is vooral de religieuze motivatie het mikpunt. Bij oorbellen voor meisjes hoor je nooit iets over de aantasting van de lichamelijke integriteit.

Dierenhuiden

De kwestie van het ritueel slachten is gecompliceerd vanwege de spanning tussen onnodig dierenleed en koosjer eten. Het is een prangende vraag hoe de vrijheid om ritueel te slachten tot de godsdienstvrijheid behoort en of het dierenleed ernstig genoeg is om die vrijheid in te perken.

Sommige christenen zijn er snel mee klaar; Christus heeft de ceremoniële wet vervuld en dus is ritueel slachten verkeerd. Toch is dat een vergissing. Ritueel slachten gaat niet terug op de oudtestamentische offerdienst. Volgens het jodendom zijn er nu geen offers meer omdat er geen tempel is. De manier van slachten valt niet onder de offerwetten, maar onder de spijswetten; het vlees moet koosjer zijn.

Direct na de zondeval bekleedt God Adam en Eva met dierenhuiden. Er is een offer nodig om hun naaktheid te bedekken. Blijkbaar mogen dieren gedood worden voor de mens. Na de zondvloed zegt God dat de dieren ook als voedsel mogen dienen. Hoe de dieren geslacht moeten worden, staat nergens in de Bijbel.

Deuteronomium 12:21 zegt dat de Israëlieten ook thuis mogen eten van die dieren die voor de offerdienst geschikt zijn, zoals geiten en runderen. Zij moeten die dieren slachten, zoals Mozes hen geboden heeft. Ze hoeven daarvoor niet rein te zijn, zoals bij het eten van het offervlees. Het vlees van een rund of schaap staat dan gelijk aan het vlees van een gazelle of hert. Alleen bloed blijft verboden, want dat is de ziel. Dat moeten zij op de aarde uitgieten als water.

Op de opmerking „zoals Mozes geboden heeft” baseert het jodendom het bestaan van een mondelinge Thora. Blijkbaar heeft Mozes ook nog dingen geboden die niet in de Thora staan. Dat betreft geen inhoudelijke aanvulling op de wet, maar een toepassing van de wet in praktische situaties. Deze mondelinge overlevering is later in de Misjna schriftelijk vastgelegd.

Volgens de Misjna moet de slachter bij de ”sjechieta”, de rituele slacht, zonder verdoving in één beweging de halsslagader en de luchtpijp doorsnijden. Het dier moet voor de slacht in staat zijn om een paar stappen te lopen. Daarom is verdoving niet geoorloofd. Het vlees is dan niet koosjer.

De islam kent ook een variant van de rituele slacht. De aanduiding ”halal” op buitenlandse slagerijen betekent dat het vlees rein is. Vlees is alleen maar halal als het dier volgens de regels geslacht is. Alleen een moslim mag de slacht uitvoeren; hij moet daarbij een gebed uitspreken en kijken in de richting van Mekka. Het is niet helemaal duidelijk of verdoving in de islam verboden is. In het buitenland maken islamitische slachthuizen soms gebruik van een elektroshock.

Tot 1975 is het islamitische slachten in Nederland niet toegestaan. Veel moslims ontduiken het verbod door illegaal te slachten in schuurtjes achteraf. Daarom maakt de regering in 1975 de onverdoofde halalslacht in slachthuizen mogelijk. De rechtsgelijkheid tussen Joden en moslims speelt daarbij een belangrijke rol.

Onnodige pijn

De laatste tijd rijzen er twijfels over het welzijn van de dieren die zo geslacht worden. Als deze vorm van slachten het lijden van de dieren onnodig verzwaart en verlengt, is er veel te zeggen voor een totaalverbod. Dierenleed moet immers zo veel mogelijk voorkomen worden.

Het wetenschappelijk instituut van de Partij voor de Dieren, de Nicolaas G. Pierson Foundation (NGPF), heeft een film gemaakt met behulp van een verborgen camera van het ritueel slachten in verschillende slachthuizen. De film, die op YouTube te vinden is onder de titel ”rituele slacht”, laat zien hoe schapen en kippen zonder verdoving omgebracht en opgehangen worden om te verbloeden. Aangenaam is het niet. Er vloeit veel bloed en sommige opgehangen dieren blijven wel erg lang spartelen.

De Wageningen Universiteit heeft in 2008 een literatuurstudie gepubliceerd op verzoek van de toenmalige minister van Landbouw, met als titel ”Ritueel slachten en het welzijn van dieren”. In de conclusie staat dat onbedwelmd ritueel slachten op diverse punten nadelig is voor het welzijn van het dier. Het fixeren levert veel stress op, de halssnede zelf kan een ernstige pijnprikkel veroorzaken en de hersenen van onbedwelmde dieren zijn meer actief dan die van bedwelmde dieren.

Aan het rapport uit Wageningen ligt geen eigen wetenschappelijk onderzoek ten grondslag. Het is een samenvatting van de bestaande literatuur. Een van de belangrijkste bronnen voor het rapport is een artikel van Stuart D. Rosen, die wel fysiologisch onderzoek verricht heeft. Hij concludeert in het internationale wetenschappelijke tijdschrift ”Veterinary Record” dat de Joodse sjechieta een pijnloze en effectieve slachtmethode is.

Het is heel moeilijk om pijn bij dieren te meten. Als de sjechieta goed wordt uitgevoerd, valt de bloeddruk in de hersenen van het dier meteen weg en raakt het buiten bewustzijn. Natuurlijk is het heel vervelend om een dier in doodsstrijd te zien spartelen, maar dat zegt nog niet dat het dier ook pijn heeft. Een geslachte kip kan zonder kop nog wel een paar stappen lopen, maar de kop zal dat toch niet meer voelen. Andersom kan een dier bewusteloos lijken en toch pijn voelen, net zoals iemand die in coma is zich bewust kan zijn van dingen, zonder erop te kunnen reageren.

Natuurlijk is het pleidooi voor verdoving te begrijpen. Als een dier niet meer spartelt, heeft de mens er een beter gevoel bij, maar of dat voor het dier ook geldt, is nog maar de vraag. De verdoving mag niet alleen maar dienen om vervelende onderbuikgevoelens van mensen te verminderen.

Ongetwijfeld gaat er wel eens het een en ander mis bij ritueel slachten. In plaats van een totaalverbod is het beter om de rituele slacht aan strikte voorwaarden te verbinden en de naleving daarvan ook te controleren. Zelfs het rapport van de Wageningen Universiteit geeft aan dat de Joodse manier van slachten aan meer voorschriften gebonden is dan de islamitische. De Joodse slachter krijgt een speciale opleiding, het mes moet van chirurgisch scherpe kwaliteit zijn, het kleinste braampje maakt het ongeschikt. De islamitische slacht gebruikt ook een korter mes. Misschien kan de islam bij het jodendom in de leer gaan.

Der ewige Jude

Zolang er over het dierenwelzijn zo veel onzekerheid bestaat, is het een te zware maatregel om ritueel slachten te verbieden en zo de godsdienstvrijheid te beperken. De rituele slacht gaat terug op een eeuwenoude traditie. Deze manier van slachten wil juist tot uitdrukking brengen dat het leven van elk dier waardevol is en dat elk dier respect verdient. De mens mag het niet zomaar doden, want daar zijn strikte regels voor. De voorschriften veronderstellen een relatie tussen mens en beest. Het bloed dat vloeit, is kostbaar bloed.

Dat besef is bij veel westerse mensen, die hun vlees –al dan niet in kiloknallers– uit de supermarkt halen, ver te zoeken. In agrarische streken komt het nog wel eens voor dat mensen zelf een kalfje mesten voor de slacht. Soms verdelen en verwerken een paar gezinnen het vlees van één koe. Dan weet je in principe welk dier je aan het opeten bent. Er is een relatie tussen mens en dier.

In veel slachthuizen is het slachtproces sterk gemechaniseerd. Er hoeft geen mensenhand meer aan te pas te komen. Misschien lijkt gewoon slachten minder aanstootgevend, maar het is wel wrang dat een eeuwenoude traditie die juist de band tussen mens en dier tot uitdrukking brengt nu in diskrediet komt.

Omdat verdoofd ritueel slachten in de islam niet per definitie verboden is, treft een verbod op onverdoofd ritueel slachten de Joodse gemeenschap in Nederland het zwaarst. Eigenlijk zeggen voorstanders van een verbod dat orthodoxe Joden dan maar vegetarisch moeten worden. Dat gaat wel erg ver. De Raad van State heeft dan ook niet voor niets zeer kritisch gereageerd op de initiatiefwet van de Partij voor de Dieren. De inbreuk op het dierenwelzijn is volgens de Raad niet van dien aard dat het een totaalverbod op onverdoofd ritueel slachten rechtvaardigt.

Daarbij komt ook het pijnlijke feit dat in de lange geschiedenis van het antisemitisme het rituele slachten vaak een argument was om tot Jodenhaat aan te zetten. Zo kent de film ”Der ewige Jude” uit 1940 een scene waarin een koe op vreselijke wijze afgeslacht wordt om aan te tonen hoe beestachtig de Joden waren, tegenover de humane Duitsers.

Eetpatroon

Een christen mag bij het eten van zijn vlees niet vergeten dat hij als vegetariër geschapen is en dat er op de nieuwe aarde geen dieren meer voor consumptie geslacht zullen worden. Wie echt beseft dat er voor elk stukje vlees bloed gevloeid heeft, zal zijn eetpatroon daar ook op af moeten stemmen.

Veel politieke partijen maken zich erg druk om de honderd dieren die in Nederland per dag gedood worden door de rituele slacht. In Nederland worden ook elke werkdag honderd kinderen in de moederschoot gedood.

De Spreukendichter lijkt wel profetisch als hij in één adem zegt: „De rechtvaardige kent het leven van zijn beest, maar de barmhartigheden der goddelozen zijn wreed.”