Op het Calvijn College worden tijdens de lessen Nederlands oude literaire teksten vaak klassikaal gelezen. Leo Kosten, docent Nederlands en eindredacteur van de christelijke literatuurmethode ”Literatuur in zicht”: „Elk jaar lezen we bijvoorbeeld ”Jozef in Dothan” van Vondel, een schitterende tekst met vinnige dialogen. Bijkomend voordeel is dat er een bandopname bestaat waarop dit stuk wordt voorgedragen. Dat maakt het voor de leerlingen gemakkelijker om de tekst te volgen.”

Ook ”Haman” van Revius is ooit op het Calvijn College gelezen. Kosten: „We hadden een kopie van de tekst uit de bundel ”Over-Ysselsche sangen en dichten” die dr. W. A. P. Smit samenstelde. Collega Kok van Luik kwam met het idee om dit treurspel ook op cd te zetten, zodat leerlingen het stuk konden beluisteren. Van het een kwam het ander. Sectordirecteur G. E. Kamerik stelde voor om ”Haman” op dvd uit te brengen.”

Een toneelstuk op dvd, gaf dat geen problemen op een reformatorische school?

Kosten: „We hebben duidelijke grenzen aangegeven. Het stuk wordt niet gespeeld, maar voorgelezen. De betrokkenen dragen ook geen historische kostuums en er zijn geen decors.”

Docent Kees Boon, die de tekst van Haman („hoogmoedig en haatdragend”) voordraagt: „We brengen geen actie in het stuk. De enige expressie komt van onze mimiek en van onze handgebaren. Maar dat is ook bij het voorlezen van een verhaal een belangrijk aspect. Zo blijven we in het spoor van Revius.”

Want het was niet Revius’ bedoeling dat ”Haman” daadwerkelijk zou worden opgevoerd?

Kosten: „Het treurspel was een van de belangrijkste dichtvormen in de zeventiende eeuw. Wie dat kon schrijven, bewees dat hij de top als literair schrijver had bereikt. Revius heeft zich met ”Haman” gevoegd in de traditie van de renaissance. Een opvoering heeft hij echter nooit gewild. Net als andere orthodoxe predikanten wees hij toneel af, onder meer omdat de spelers zich in hun rol anders voordoen dan ze zijn en dus leugenachtig handelen. Dat wil overigens niet zeggen dat geschreven toneel een probleem was. Ook predikanten als Voetius en Wittewrongel, die toneel scherp hebben afgewezen, vonden het lezen van dialogen door verschillende personen prima, mits de inhoud acceptabel was. Ze zagen het zogenoemde leesdrama als een vorm van dichtkunst, een kunst die ze erg waardeerden.”

Wat voegt het beeld dan nog toe aan de tekst?

Kosten: „We leven in een beeldcultuur, geluidsopnamen raken langzamerhand uit de tijd. Het is een gegeven dat jongeren erg gericht zijn op beelden.”

Boon: „Een dvd heeft ook didactische voordelen. Een docent kan de opname in de klas laten zien en met de leerlingen bespreken. Het is ook mogelijk dat leerlingen de dvd thuis bekijken en zo betrekkelijk eenvoudig een titel aan hun literatuurlijst toevoegen.”

Van Luik: „Je kunt niet zeggen dat de belangstelling voor literatuur bij leerlingen heel erg toeneemt. Op deze manier kunnen we hun belangstelling misschien weer wekken.”

Is ”Haman” als tekst wel zo interessant voor leerlingen?

Van Luik: „In vergelijking met ”Jozef in Dothan” van Vondel is dit stuk van Revius niet minder toegankelijk. Bovendien is ”Haman” beduidend korter. Het is goed mogelijk om het stuk in twee lessen te behandelen en leerlingen krijgen toch een goed beeld van een klassieke tragedie. Verder helpt het natuurlijk dat onze leerlingen het verhaal uit de Bijbel al kennen. Bij de dvd verschijnt ook een lesboek, waarin naast de oorspronkelijke tekst een eigentijdse hertaling is opgenomen. We maken het de leerlingen zo makkelijk mogelijk om in de tekst door te dringen.”

Boon: „Vanuit Revius’ treurspel zijn allerlei verbanden met de actualiteit te leggen. Haman was immers van plan het Joodse volk uit te roeien. Na eeuwen van antisemitisme had in de twintigste eeuw daadwerkelijk de Holocaust plaats. Een ander thema in het stuk is dat God de wereldgeschiedenis leidt. De mens zonder God wil daar niet aan.”

Van Luik: „In het tweede bedrijf is Revius ironisch over het opkomende rationalisme. Haman laat hij bijvoorbeeld zeggen: „Een scherp verstand met spitse redeneringen / een trotse geest, die onder vriendelijk gedrag schuilt, / zijn middelen waardoor men hogerop komt.” Van Revius’ kritiek kunnen we nog leren.”

Boon: „Toen we met de opnamen bezig waren, braken juist de onlusten in Egypte uit, waarbij president Mubarak uiteindelijk het veld moest ruimen. Het gegeven dat hoogmoed voor de val komt, de kern van Revius’ treurspel, werd opnieuw zichtbaar in het wereldgebeuren. We hebben daar toen wel aan moeten denken.”

Hebben andere reformatorische scholen ook belangstelling voor dit project?

Kosten: „Op studiedagen voor docenten Nederlands uit het christelijk onderwijs hebben we verteld dat we met dit project bezig waren, maar er hebben zich geen andere scholen bij ons aangesloten. Alleen één docent van het Ichthuscollege in Veenendaal deed mee. Wel hebben de meeste reformatorische scholen belangstelling getoond voor het boek en de dvd. Op voorhand raken we er al zo’n 900 kwijt. Eén school zet ”Haman” zelfs verplicht op de (leer)boekenlijst.”

Presentatie op 8 april in Kapelle

In de hervormde kerk van Kapelle wordt op 8 april het boek ”Jacob Revius. Haman” van L. F. Kosten met bijbehorende dvd gepresenteerd. Het boek geeft achtergrondinformatie over Jacobus Revius en zijn treurspel ”Haman”. De tekst van het stuk is integraal opgenomen en voorzien van een eigentijdse hertaling. Een bloemlezing uit de gedichten van Revius completeert het geheel.

Op de dvd wordt het drama voorgelezen door (hoofdzakelijk) docenten van het Calvijn College in Goes. De reien tussen de bedrijven worden gezongen door een projectkoor onder leiding van Paul Heijboer. De opnamen zijn gemaakt in de Gasthuiskapel in Tholen.

Reviusbiograaf Enny de Bruijn houdt een lezing met als titel ”Jacobus Revius: eerst de waarheid, dan de vrede”.

De avond begint om 19.45 uur. De toegang is gratis. Boek met dvd is deze avond tegen gereduceerd tarief verkrijgbaar.