We maken in onze tijd een stevige revival van religiositeit mee. Dat blijkt niet alleen uit de opkomst van de islam en de wereldwijde expansie van evangelische en charismatische uitingsvormen van christendom. Ook de aandacht voor alternatieve vormen van religiositeit die zich bewegen buiten de grenzen van georganiseerde religie neemt toe.

Het verbaast niet dat deze religieuze opwekking een seculier tegenoffensief oproept. Atheïstische voormannen als Richard Dawkins en Christopher Hitchens laten veelvuldig van zich horen. De messen zijn geslepen; de uitkomst van deze fundamentele strijd is tot dusver ongewis.

De traditionele strategie van liberale democraten in het religiedebat bestond voorheen uit regulatie van het geloof door het te zien als een privéaangelegenheid waarvoor alle ruimte was, mits achter gesloten deuren. De terroristische aanslagen van de afgelopen jaren, niet zelden religieus gemotiveerd, schudden politici wakker. Zij beseften dat voor de grote meerderheid van de religieuzen –en dus niet alleen voor extremisten– geldt dat het geloof het totale leven bepaalt en niet kan worden beperkt tot de privésfeer.

Kerst

Is de oorlog in Afghanistan een oorlog tegen verachters van de democratie of een kruistocht tegen de islam? Is het, zeker ook in het kader van vrijheid van meningsuiting, gerechtvaardigd om het dragen van religieuze symbolen of het bouwen van herkenbare religieuze gebedshuizen te verbieden? Mogen lokale autoriteiten Kerst uitbuiten in hun marketing; doen ze daarmee niet tekort aan onze multiculturele samenleving? Hoe gaan we om met potentiële adoptieouders die op religieuze gronden tegen homoseksualiteit zijn? Er zijn mensen die het belang van deze vragen niet inzien; volgens anderen zijn het echter wezenlijke vragen die de fundamenten van de samenleving raken.

De financiële crisis toont aan hoe sterk materialistisch het hedendaagse leven is. Het legt tegelijkertijd ook het geestelijk lege hart van onze samenleving bloot. Het streven om de verantwoordelijkheid bij het individu te leggen lijkt een sympathieke move. Jezus waarschuwde Zijn volgelingen echter om allereerst te zorgen voor een deugdelijk fundament.

Veel ex-christenen besluiten de kerk opnieuw te bezoeken als er kinderen komen. Andere ouders zijn bereid om koste wat het kost hun kinderen naar een christelijke school te sturen. Ouders willen het beste voor hun kinderen. Zij zien in het christendom een aantrekkelijk geestelijke dimensie van het bestaan die zij willen overdragen op hun kinderen.

Zoals uit een onlangs gehouden debat tussen Tony Blair en Christopher Hitchens bleek, bestaat er in de samenleving geen overeenstemming over de vraag of religie een goede of kwade macht is. Socrates leerde dat een niet-onderzoekend leven het niet waard is om geleefd te worden. Een samenleving die zichzelf in toenemende mate vervreemdt van de grote vragen die samenhangen met het wezen van de samenleving en het uiteindelijke doel van het leven, doet er goed aan Socrates’ uitspraak ter harte te nemen.

Wanneer dat beseft wordt, geldt godsdienstonderwijs niet langer als een onzinnige poging kinderen te indoctrineren met het christelijk geloof. In plaats daarvan biedt het een intellectuele, filosofische en theologisch schrandere ontdekkingstocht naar de uiteindelijke vragen over het nut, doel en de waarheid van het bestaan. Vragen die van direct belang zijn voor de Britse samenleving als geheel.

Verarming

Godsdienstonderwijs is dan ook een legitieme poging om het publiek te cultiveren en religieus analfabetisme tegen te gaan. Alleen dan kan de samenleving op een verstandige en goede manier de problemen in de samenleving te lijf te gaan en uitdagingen en kansen aangaan.

Religieuze opvoeding verkeert op dit moment in een niet eerder vertoonde crisis. Wanneer godsdienstlessen op scholen verdwijnen, betekent dat een verarming van onze samenleving en zullen we iedere keer weer opnieuw onderworpen zijn aan de tirannie van de tijd.

De auteur is hoogleraar theologie aan King’s College in Londen. Dit artikel is eerder gepubliceerd in de Britse krant The Telegraph.