Bij Defensie waren ze blij dat minister Kamp bleef. De afgelopen maanden toonde hij zich als invalminister een waar commando: niet moe te krijgen, altijd paraat en met kennis van zaken. Van de schottencultuur die er op het ministerie aan het Plein heerst, was Kamp absoluut niet onder de indruk.

Maar dat hij de eerste werkdag van het echte ministerschap in Balkenende II zou gebruiken om de bevelhebbers eruit te knikkeren, had niemand kunnen denken. Het kwam aan als een bom in het schuttersputje.

Ze zijn misschien de laatsten in hun soort: de driesterrengeneraals Urlings van de landmacht, Klaver (marine) en Berlijn (luchtmacht). Zij zitten niet met het revolutionaire voornemen in hun maag, wel de mannen -vrouwen komen op dit niveau niet voor- in de wachtkamer. Een glanzende carrière afsluiten als hoogste baas is er in de toekomst niet meer bij.

Vanzelf, er moest iets gebeuren. De komende vier jaar moet Defensie 850 miljoen euro bezuinigen. Er verdwijnen maar liefst 4800 functies. Het zou onbestaanbaar zijn als de top daarbij ongemoeid werd gelaten.

Kamp (VVD) en zijn CDA-staatssecretaris Van der Knaap willen het aantal Haagse bureaumilitairen drastisch verminderen. Wie dagelijks met de trein naar Den Haag reist, weet hoeveel het er kunnen zijn. Om hogerop te komen binnen de krijgsmacht is een Haagse plaatsing noodzakelijk. Pas daarna komen de betere rangen in het zicht.

Bovendien willen de bewindslieden door samenwerking in de top af te dwingen, de schotten tussen landmacht, luchtmacht en marine slechten. Een nobel streven. Het is wel zaak de maatregelen snel door te voeren voordat de schuttersputjes opnieuw en nu steviger zijn betrokken.

Dat bevelhebbers van de krijgsmachtdelen geneigd zijn hun eigen winkel te beschermen tegen allerlei bezuinigingen is al jaren een ergernis van ministers van Defensie. Sommige beten er hun tanden op stuk (Ter Beek, Voorhoeve), anderen (De Grave) gingen er soepel mee om.

Kamp hoopt de traditie te doorbreken dat de politieke leiding wordt uitgespeeld door de topgeneraals. De naam Couzy spreekt in dit verband boekdelen. Hij rekent blijkbaar op hun medewerking.

Het besluit om de functies van drie bevelhebbers te schrappen komt niet uit de lucht vallen. Het is een uitwerking van de commissie-Franssen, die Defensie vorig jaar adviseerde de chef defensiestaf meer bevoegdheden te geven. Zo kon volgens het advies worden voorkomen dat de verschillende krijgsmachtdelen langs elkaar heen bleven werken. Kamp denkt met de maatregel die zuilenstructuur te kunnen doorbreken.

Hoofdtaak van de krijgsmacht is het uitvoeren van internationale vredesoperaties. Nu is de bevelhebber van het onderdeel dat de operatie uitvoert, verantwoordelijk voor de planning en de inzet van zijn manschappen. Dat wordt straks de chef defensiestaf. Logisch volgens Kamp, omdat vredesoperaties bijna altijd een gezamenlijk karakter dragen. Eén voor allen, allen één.

Maar dat niet alleen. Het levert nog geld op ook. Toen de mariniers twee jaar geleden op VN-missie naar Ethiopië en Eritrea gingen, kochten ze gloednieuwe spullen, die bij de landmacht gewoon in het magazijn stonden.

Veel zal afhangen van de persoon van de chef defensiestaf. Nu is dat luitenant-admiraal Kroon. Een man die binnen de krijgsmacht letterlijk en figuurlijk nauwelijks wordt gezien. En door militairen van land- en luchtmacht negatief wordt neergezet als zijnde „eentje van de marine.”

Kroon zit al bijna vijf jaar op zijn post. Zeer ongebruikelijk. Topmilitairen worden geacht na drie jaar het veld te ruimen. Na zijn vertrek wordt verwacht dat de luchtmacht aan de beurt is om de hoogste militaire functie van Nederland in te nemen.

De laatste luchtmachter die de post bekleedde was van december 1976 tot oktober 1980 generaal Rob Wijting. Daarna volgden vier landmachtgeneraals (De Jager, Huyser, Graaff en Van der Vlis), de marinier Van den Breemen en Kroon. Generaal Berlijn, nu baas van de luchtmacht, zit klaar. In zijn schuttersputje.