De buitenlandse gasten die regelmatig aanschuiven aan de tafel van dr. Roel Jongeneel hebben zo hun eigen kijk op de Nederlandse consumptiemaatschappij, zegt de universitair docent aan de Wageningen Universiteit. Op een zeker moment riep een gast uit: „Wat eten jullie toch veel!”

In een column in deze krant pleitte Jongeneel een paar jaar geleden voor bezinning op inkomensbesteding en koopgedrag. „Consumentisme is uiteindelijk een vorm van secularisatie. Secularisatie houdt zoveel in als God overbodig maken en Hem wegdringen naar de rand van het leven. Bijvoorbeeld nog wel over bekering spreken, maar dat ver weg houden van de portemonnee.”

Het is een onderwerp dat de econoom, ook nu, niet loslaat.

„De vraag is”, zegt hij, „wat nu echt de dienst uitmaakt. Verbinden we ons geloof met ons gedrag? In het spreken van de Heidelbergse Catechismus over de bede ”Geef ons heden ons dagelijks brood” zie je een afhankelijke houding. We mogen in dankbaarheid gebruiken. Dat is een andere toon, een andere geest dan die van de bezitterigheid.”

Wijzend op het woordje ”ons”: „Daarin deelt iedereen mee. Als je dit bidt, zit de arme naaste bij je aan tafel.”

Wat betekent materieel onafhankelijk leven voor de (beleving van) biddag? Blijft er zo niet meer van over dan een waardevolle traditie?

„Het gebed is een oefening in afhankelijk zijn. Je zou je kunnen afvragen of je nog wel echt kunt bidden als je jezelf niet afhankelijk weet. Hoewel er velen zijn die op biddag met oprechte intenties in de kerk zitten, blijven de kerkgang en het dagelijks leven toch vaak twee werelden. Wanneer je een paar uur later aan de koffie zit, ben je in een andere wereld dan in de kerk.

Als christenen leiden we vaak een dubbelleven. De heiliging van een christen weerspiegelt zich in een eigen levensstijl. Dat gaat met vallen en opstaan, maar die heiliging hoort wel het verlangen van ons hart te zijn.”

Bewust consumeren en eerlijke handel zijn geen thema’s in de gereformeerde gezindte.

„Ik heb waardering voor het onderscheid dat wordt aangebracht, bijvoorbeeld in kledingstijl. Anderzijds leven christenen een eigen vorm van luxe uit waarmee ze voor de wereld niet onderdoen. Dat staat mijlenver af van hoe de Heere Jezus met bezit omging. Kennelijk ligt niemand daar wakker van. Niet alleen het verlossingswerk van Jezus, ook Zijn wijze van leven is een preek voor ons. We moeten in alle opzichten steeds meer op Hem gaan lijken, maar als het gaat om ons consumptiepatroon is het tegenovergestelde waar. Dat is niet christelijk en ook niet reformatorisch. Let er eens op hoe Calvijn met zijn schamele bezit omging. Hij leek op zijn Meester. Wij zijn helemaal geen calvinisten.”

Benadeelt het westerse consumptiegedrag mensen in derdewereldlanden?

„Indirect natuurlijk wel. Misstanden blijven bestaan omdat we voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Als we voor het schap staan, kiezen we voor onze portemonnee. We kijken niet naar hoe een product gemaakt is en wie dat heeft gedaan. Zo dragen we bij aan de instandhouding van onrecht. Onderwerpen als deze worden al snel links of activistisch genoemd, maar ze raken aan de orde van Gods Koninkrijk.

Wanneer goederen belangrijker worden geacht dan mensen en het resultaat van de arbeid belangrijker is dan de arbeider zelf, is dit vanuit christelijk standpunt bezien de wereld op zijn kop. Het gaat niet om almaar meer consumptie maar om bevrijding uit de macht van het materialisme.”

Drinkt u een verantwoord bakje troost?

„Meestal wel, ja. Daarbij proberen we gematigd te zijn in onze consumptie. Je went heel snel aan consumptiepatronen. Dingen die eerst luxe lijken, ga je als noodzakelijk zien. Terwijl ze –laten we het eerlijk zeggen– meestal niet zo gezond zijn.”