„Specialist in mestafvoersystemen”, zo typeert directeur-eigenaar Rick Elling de onderneming waaraan hij sinds 2006 samen met zijn broer Rob leidinggeeft. Vorig jaar eindigde zij als derde in de Innovatie Top 100 binnen het midden- en kleinbedrijf (mkb). Kantoor, productiehal, opslagruimten en testbaan zijn gevestigd in Westwoud, een dorp in de buurt van Hoorn in Noord-Holland.

Voor de oorsprong van de bv moeten we terug naar 1948. Jan Oostwouder, de grootvader van moederskant van het huidige managersduo, woonde in ’t Zand, niet ver van Den Helder. Hij sleutelde graag aan auto’s en had weinig zin om de bakkerij van zijn ouders voort te zetten. Een bevriende veehouder stelde hem voor om samen iets te bedenken op het gebied van automatisering van de mestafvoer. Dat initiatief legde de basis voor de latere oprichting van JOZ: Jan Oostwouder en Zoon.

In 1985 nam de vader van Rick en Rob de zaak over. Hij fuseerde in 1990 met Thoma Irridelta, een mechanisatiebedrijf in de sfeer van grondbewerking en beregeningstechniek. Beide onderdelen van de holding opereren onder hun eigen naam. Samen hebben zij nu Westwoud als thuisbasis.

Vroeger waren er zogeheten aanbindstallen. De koeien verbleven dag en nacht vastgebonden op hetzelfde plekje. JOZ bedacht een systeem waarbij achter de beesten een rondgaande ketting de mest naar een centraal punt transporteerde. Die uitvinding betekende voor de boer heel veel minder werk.

In de jaren tachtig deed de ligboxstal zijn intrede. In die constructie lopen de koeien los. Voor die situatie kwam de roostervloerschuif op de markt. Die duwt de uitwerpselen en de urine voor zich uit, waarna die via sleuven en gaten in de put onder de betonnen vloer belanden. Door de jaren heen werden er voortdurend verbeteringen aan de schuiven aangebracht.

In 2005 werd een nieuwe stap gezet met de introductie van de stalreinigingsrobot. Het mechanische gedeelte ontwikkelde JOZ zelf, voor de elektronische besturing huurde het een ingenieursbureau in.

De veehouder stelt een route en een tijdstip in en het apparaat zoekt vervolgens zelfstandig zijn weg. Rick Elling licht toe: „Het is niet zo breed als een schuif. Daardoor kunnen de koeien er beter langslopen. Er zijn ook minder obstakels, in de vorm van een ketting of een kabel, op de mestgang. Kortom, diervriendelijker.”

De robot legt 4 meter per minuut af. Raakt hij een koe, dan stopt hij, rijdt achteruit en probeert het later nog eens.

De schuiven en de robots, maar ook pompen en andere hulpmiddelen voor het uitmesten, gaan de hele wereld over. „We doen op regelmatige basis zaken in dertig landen, van Nieuw-Zeeland en China tot aan de VS en Canada”, aldus Elling. „Soms ontvangen we eenmalig een order ergens vandaan; pas nog uit Libië, voor een stal met duizenden koeien.”

In 2006 omvatte de export zo’n 25 procent van de totale afzet, in 2010 was dat 55 procent. De verkoop aan buitenlandse klanten verloopt helemaal via een dealernetwerk. In Nederland geldt dat voor 35 procent. De dealers, vaak leveranciers met allerlei artikelen voor de boer in hun assortiment, krijgen van JOZ een training, zodat zij de apparatuur door en door kennen. Zij verzorgen ook onderhoud en reparaties.

Volgens Elling heeft zijn bedrijf, dat veertig werknemers telt, niet veel last gehad van de economische crisis. „Wel zijn de melkprijzen voor ons van belang. Als die zakken, krijgen we minder bestellingen, want dan hebben de boeren minder te besteden. Omgekeerd: nu de prijzen weer aantrekken, merken we dat het drukker wordt.”

JOZ is ambitieus. „We willen een jaarlijkse omzetgroei realiseren van 20 tot 25 procent”, zegt Elling. Maar is de markt langzamerhand niet verzadigd? De directeur: „We hebben een uniek product en er liggen veel kansen. Wij denken alleen in uitdagingen en mogelijkheden. De Verenigde Staten bijvoorbeeld zijn een enorm gebied en daar hebben we pas één dealer.”

Het jongste product betreft de rubberen sleuvenvloer. Die zorgt ervoor dat er minder ammoniak vanuit de mestkelder in de stal terechtkomt. En ook kunnen koeien op rubber vrijer bewegen dan op beton.

Elling: „En er komt weer een nieuw staltype aan, een stal met alleen spanten en een dak, waarin de koeien vrij rondlopen op zand of een compostbed. We denken na over wat wij daarvoor kunnen maken.”