Die vrees klinkt door in reacties van enkele kerkelijke ‘coördinatoren oud papier’, die door deze krant zijn benaderd. Zeker op het platteland verdienen vrijwilligers van kerken, clubs en scholen al tientallen jaren flinke bedragen aan de inzameling van oud papier.

De invoering van de papierkliko, inmiddels in een derde van de Nederlandse gemeenten, kan ertoe leiden dat de gemeente afscheid neemt van vrijwilligers. Dat is het geval in (bijvoorbeeld) Apeldoorn. In andere plaatsen schakelt de gemeente vrijwilligers in bij het ophalen van de containers. Zij assisteren chauffeurs van vuilniswagens.

Bij modernere vuilniswagens kunnen vrijwilligers buitenspel komen te staan. Bij de zogeheten zijladers kan de chauffeur vanuit zijn cabine regelen dat de (papier)kliko’s automatisch worden leeggekieperd.

In ongeveer 50 procent van de kleinere gemeenten (tot 60.000 inwoners) in Nederland wordt gebruiktgemaakt van de zijladervuilniswagen, blijkt uit onderzoek van de NVRD, de Koninklijke vereniging voor afval- en reinigingsmanagement, waarbij het gros van de Nederlandse gemeenten wat betreft afvalbeheer (direct of indirect) is aangesloten. Dat percentage van 50, waarvan ook al in 2005 sprake was, neemt niet sterk meer toe, zegt beleidsmedewerker Maarten Goorhuis van de NVRD. In stedelijke gebieden, waar minder ruimte is, wordt de zijlader veel minder ingezet.

De aanwezigheid van een zijlader in een gemeente hoeft niet te betekenen dat die ook ingezet wordt voor papierinzameling. Het is mogelijk dat papier wordt ingezameld met de ‘traditionele’ vuilniswagen: de kraakperswagen, waar wel ‘extra personeel’ achter de wagen nodig is.

Het „zou wellicht kunnen” dat de inzet van vrijwilligers in „bepaalde gemeenten” door de zijlader niet meer nodig is, zegt Goorhuis. Toch denkt hij dat het niet zo’n vaart loopt. „De zijlader wordt al jaren ingezet, maar de situatie voor vrijwilligers is niet ineens veranderd. Je kunt je voorstellen dat vrijwilligers toch worden ingezet bij een zijlader. Bijvoorbeeld in gemeenten waar mensen de container niet netjes neerzetten.”

Mocht er een zijlader gebruikt worden voor het oppakken en legen van papierkliko’s, dan is er zeker „discussie” over de vraag of de inzet van vrijwilligers daarbij nog zinvol is, denkt directeur Wienus van Oosterum van Papier Recycling Nederland (PRN). „Bij gebruik van een zijlader pakt een grijparm de container. Daar is niemand meer bij nodig.”

Met het oog op de invoering van de papierkliko doen vrijwilligers er verstandig aan goede contacten te onderhouden met de gemeenten over de inzameling van oud papier, zegt Van Oosterum. „Er is vanuit zakelijke partijen behoorlijk belangstelling voor oud papier. Als de vrijwilligers willen blijven meeknikkeren, moeten ze oog hebben voor een goede relatie met bijvoorbeeld de verantwoordelijke wethouder.”

Van Oosterum denkt dat nogal wat gemeenten oog hebben voor de banden met de vrijwilligers. „Clubs en kerken zijn immers van belang voor het welzijn van de samenleving.”

Woordvoerster Liane ter Maat van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kan zich voorstellen dat vrijwilligers van kerken en clubs er niet blij mee zijn als de rol van vrijwilligers bij het ophalen van oud papier wordt ingeperkt. „De gemeenten voeren papierkliko’s in met het oog op financiën. Hoe kunnen we zo goedkoop mogelijk werken? Ook speelt het argument van betere arbeidsomstandigheden.

De invoering kan gevolgen hebben voor de vrijwilligers. Ze kunnen inkomsten mislopen. Gemeenten moeten zo pijnloos mogelijke maatregelen treffen. Ga met verenigingen om tafel en bedenk bijvoorbeeld een afbouwregeling.”

Feit is dat de overheid zelf nattigheid voelt als gemeenten hulp van vrijwilligers stopzetten. Dat blijkt uit een in 2006 uitgebrachte adviesnotitie aan gemeenten over de invoering van papierkliko’s. SenterNovem –nu onderdeel van Agentschap.nl, een adviesorgaan rond duurzaamheid, van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie– schrijft: „De opbrengst voor een goed doel (vereniging of kerk) vormt voor de burger de belangrijkste motiverende factor om oud papier te scheiden. Indien een gemeente bij de nieuwe inzamelwijze geen gebruik meer wenst te maken van de diensten van een vereniging of kerk, maar van een professionele inzamelaar, kan dat dus weerstand oproepen bij de burgers en het draagvlak om papier te scheiden verminderen.

In dat geval is het raadzaam te voorzien in een compensatieregeling, daarover te communiceren en zo toch een verband te houden met de papierinzameling voor het goede doel.”