Jelle Kootstra, herder van de Holtinger schaapskudde in Uffelte, en Patrick van Aalderen, sergeant-majoor bij de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht, werken al vier jaar aan hun boek ”Nachtlandeplatz Steenwijk. Het vliegveld bij Havelte voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog”. Woensdag lichtten ze een tipje van de sluier op: het vliegveld in aanleg is bestookt met ruim 5300 bommen, en dat is ruim vier keer zo veel als het aantal bommen dat op 14 mei 1940 op Rotterdam neerkwam.

Het vliegveld was bedoeld als uitwijkhaven voor het geval de luchthaven bij Leeuwarden door geallieerde bommenwerpers zou worden vernield. Het moest een Fliegerhorst worden, waar elk type vliegtuig zou kunnen landen. Bijzonder waren de openluchthangars: met een hoge wal omgeven open ruimten waarin vliegtuigen onder camouflagemateriaal konden worden ‘verstopt’.

De aanleg begon in november 1942. Er kwamen landingsbanen, verdedigingslinies, gebouwen en andere voorzieningen. Om daarvoor ruimte te maken, werd buurtschap Darp met de grond gelijkgemaakt. Ook andere boerderijtjes verdwenen, bossen werden gerooid en heuvels en dalen geëgaliseerd.

Via de Drentsche Hoofdvaart werden bouwmaterialen aangevoerd, waarna boeren ze met paard en wagen verder moesten transporteren. Duizenden dwangarbeiders werkten aan de aanleg van het vliegveld.

In 2006 ontdekte Kootstra een stuk smalspoor dat de Duitsers ooit gebruikten voor het transport van zand. De bezetter had locomotieven van Spoorijzer (SIJ) in Delft en andere firma’s gevorderd en verhuurde die aan aannemers die met de aanleg bezig waren.

Toen het vliegveld bijna klaar was, voorkwamen de geallieerden door een hevig bombardement dat het in gebruik werd genomen. Dat was in september 1944, toen Operatie Market Garden begon. De christelijke gereformeerde predikant ds. J. H. Velema vertelde eens hoe hij in zijn eerste gemeente, Steenwijk, met een begrafenisstoet onderweg was, toen Havelte werd aangevallen. „Toen het luchtalarm ging, stoven de mensen uiteen. De hoge hoeden rolden over de weg.”

Hunebedden

In de winter van 1944/1945 breidden de Duitsers het vliegveld uit richting de Havelterberg. Ze bedolven het kleine hunebed onder zand. De stenen van het grote hunebed werden in een 7 meter diep gat begraven. Na de Bevrijding is het hunebed aan de hand van oude tekeningen op de oorspronkelijke plaats herbouwd.

Op 24 maart 1945 werd het hele vliegveld tijdens een groots opgezette luchtaanval grondig vernield. Op en bij het terrein werden ongeveer 2000 bomgaten aangetroffen. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) kan niet bevestigen dat Havelte het meest gebombardeerde stuk Nederland uit de oorlog is.

In en rond Havelte zijn nog veel sporen van het vliegveld te vinden: een startbaan, uitgegraven vliegtuigopstelplaatsen, loopgraven, bomkraters en stukken beton van opgeblazen gebouwen. In sommige bomtrechters staat water, omdat de bodem uit moeilijk doorlaatbare keileem bestaat. Door die leem is het water melkachtig troebel.

Bij de inslag van de bommen is keileem op de rand van de trechters geslingerd. Dat is nog altijd te zien aan de vegetatie op deze voedselrijkere grond.