Hongaren leggen kransen voor Michiel de Ruyter
AMSTERDAM – Het herdenken van de geschiedenis leeft in Hongarije. Dat zeiden Hongaarse hooggeplaatsen zaterdag in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Daar werd herdacht dat Michiel de Ruyter in 1676 26 predikanten redde van de Spaanse galeien. Dr. Gábor Pusztai: „Het opfrissen van het collectief geheugen maakt ons bewust van het verleden, vormt onze identiteit en laat zien waar we bij horen.”
Zo’n tachtig belangstellenden waren zaterdagmorgen naar de Nieuwe Kerk in Amsterdam gekomen. Daar werden de Hongaars-Nederlandse banden aangehaald door middel van toespraken, een kranslegging bij het praalgraf van de overleden zeeheld en een bezoek aan de grafkelder.
Drie kransen werden er gelegd: één namens de predikantenfamilie Tüski, één namens Hongarije en één namens Stichting M. A. de Ruyter. Twee afstammelingen van De Ruyter deden het woord: S. W. van Idsinga, schout-bij-nacht b.d. en voorzitter van de De Ruyterstichting, en ir. F. P. J. de Ruyter de Wildt.
Dr. Gábor Pusztai, hoofd van de vakgroep Nederlands van de universiteit van Debrecen, verhaalde dat er in zijn stad („het protestantse Rome van Hongarije”) een straat naar De Ruyter is vernoemd, een gedenknaald is opgericht en dat er een portret van De Ruyter hangt in het Gereformeerd College. „Zijn naam is zelfs in de negentiende eeuw verhongaarst.”
De Ruyter legde de basis voor de relatie tussen Nederland en Hongarije, stelde Gyula Sümeghy , sinds kort ambassadeur van Hongarije in Nederland. Hij memoreerde de hulp aan de 26 predikanten, maar ook de voortgaande hulp, zoals aan Hongaarse kinderen die na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog in Nederland konden aansterken.
De admiraal heeft volgens De Ruyter de Wildt ongeveer 2500 mensen, vaak belangeloos, bevrijd. „Bovendien waren zijn zeeslagen van onmisbaar belang voor het voortbestaan van de Republiek”, aldus de nazaat.
De Hongaarse predikanten werden gered in 1676. Hongarije kende toen veel reformatoren, maar een fel rooms-katholieke offensief –de contrareformatie– maakte de positie van protestanten in het land erg moeilijk. Ruim 300 predikanten werden in 1674 opgepakt en gevraagd zich te bekeren.
Zo’n 42 predikanten moesten lopend naar het Italiaanse Napels. Van hen zijn 26 mannen, 5 lutherse predikanten en 21 gereformeerde predikant en rectoren, veroordeeld tot verblijf op de galeien.
Ophef
De arrestaties zorgden in protestantse landen in Europa voor veel ophef. Intensief diplomatiek overleg baatte niet. Ten slotte werd De Ruyter, die met zijn vloot in de Middellandse Zee verbleef, verzocht de Hongaarse pastores te bevrijden. Na negen maanden werden de 26 mannen bevrijd. De Ruyter schreef aan het thuisfront: „’t Is my van herten aangenaam, dat wy deze gevangenen so uyt de slavernie hebben bekoomen.”
De herdenking van De Ruyter was grotendeels het initiatief van de Hongaarse predikant ds. I. L. Tüski, die in Nederland werkte. Hij overleed vorig jaar.
Zijn dochter, ds. Márti Tüski, predikante voor Hongaarssprekenden in Nederland, heette de officieuze afgevaardigden van de Nederlandse kerken welkom. Dat waren ds. L. de Graaff van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, ds. I. Otten van de Protestantse Kerk, ds. W. Schaap van de Christelijke Gereformeerde Kerken en J. J. Schipaanboord van de Gereformeerde Gemeenten. „Zij zetten voort wat De Ruyter deed: het geven van voedsel, medicijnen en geestelijke steun aan mensen in nood.”
De Ruyter is een symbool voor vrijheid in Hongarije. Maar ds. Márti Tüski wilde van de herdenking geen louter cultureel moment maken. „Vrijheid is belangrijk, maar in Nederland hebben we die al. Ik zou geen predikant zijn, als ik er niet het geloof bij zou betrekken. Het gelooft tilt boven je eigen beperktheid uit. Dat was ook de lijn van mijn vader.”
Aan het eind van de ceremonie bezochten de bezoekers de crypte onder het praalgraf. Daarin staan drie kisten. De kist van De Ruyter staat in het midden van de grafkelder. In twee kleinere kisten liggen familieleden van de admiraal.
