Eigenlijk wordt ds. Heemskerk pas sinds hij in Genemuiden staat –nu twee jaar– in het gemeentelijke leven heel direct geconfronteerd met de gevolgen van de scheuring van 2004. „Natuurlijk ben je daar ook als preses heel nauw bij betrokken. Maar zowel in Garderen als in Opheusden, waar ik sinds 2004 stond, liep de breuk niet door de gemeente heen. In beide plaatsen zijn de hervormde gemeenten in grote meerderheid ongebroken gebleven. Hier in Genemuiden is dat anders. En dat merk je. De pijn is nog echt niet weg.”

De Hersteld Hervormde Kerk noemt hij nadrukkelijk een voortzetting van de Nederlandse Hervormde Kerk, en niet dé voortzetting. „Laten we het er maar op houden dat ik op juridisch gebied de afgelopen jaren heel wat heb bijgeleerd. En ik heb er vrede mee als we onszelf de voortzetting noemen als het gaat om het staan op Schrift en Belijdenis.”

De periode van zijn voorzitterschap werd, door de omstandigheden, gekenmerkt door talloze rechtszaken tussen de Hersteld Hervormde Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland en tussen hersteld hervormde gemeenten en hervormde gemeenten. „Als moderamen werden we er ineens voorgeplaatst. Er is ons toen wel verweten een blauwdruk te hebben. Maar ik denk dat in de gang van de zaken wel duidelijk geworden is dat we die niet hadden.”

Hebt u, achteraf bezien, niet te veel hoop gehad op de rechterlijke macht?

„Achteraf praten is altijd makkelijk. Toen wij destijds met een nieuwe advocaat in zee gingen, werd ons wel duidelijk gemaakt dat de zaak juridisch gezien flinterdun was, zoals ze het noemden. Maar we hadden als synodebestuur een verantwoordelijkheid tegenover het geheel van de kerk. Enkele tientallen gemeenten waren al voor de scheuring begonnen met de verklaring-voor-rechtprocedure en die hebben wij als moderamen willen coördineren. Toen er echter een uitspraak was in de bodemprocedure hebben we de gemeenten gevraagd zich bij die uitspraak neer te leggen en niet in hoger beroep te gaan. De meeste gemeenten hebben dat advies opgevolgd.”

Critici zeggen dat u had kunnen weten dat de rechter tot deze uitspraak zou komen.

„Laat ik het nog één keer heel duidelijk stellen: we respecteren uiteraard de uitspraken van de rechter. Maar we vinden ze nog steeds niet recht. De rechter had niet alleen moeten kijken of de Hervormde Kerk de procedures goed had gevolgd. Als hervormden die generaties lang hebben bijgedragen aan de bezittingen van de desbetreffende hervormde gemeenten, stonden we in 2004, in juridisch opzicht, ineens met lege handen. Dat is niet recht.”

Maar wat de rechter u niet gaf, kreeg u wel van de commissie van bijzondere zorg (cbz) van de PKN.

„Ik ben er blij mee dat er in verschillende plaatsen goede regelingen zijn getroffen. Maar er zijn ook andere gemeenten. Daarbij heeft de cbz, zeker in het begin, zulke scherpe juridische formuleringen gebruikt in haar voorzieningen dat we die eenvoudig niet kónden tekenen. Dan moesten we namelijk zeggen dat we een afgescheiden kerk waren en dat zijn we naar onze diepste overtuiging niet. Gelukkig zijn er later omschrijvingen gevonden die deze constatering bij de cbz en dus bij de PKN laat.”

Als u terugkijkt op de afgelopen zeven jaren, wat spring er voor u dan in positieve zin uit?

„Dat vind ik moeilijk te zeggen omdat er nog steeds erg veel pijn is. Maar er is zeker ook dankbaarheid dat we toch zo snel een kerkelijk leven hebben kunnen opbouwen. Waar ik ook blij mee ben, is dat de synode van onze kerk, terwijl er nog zo veel op te bouwen was in de eigen gemeenten, oog had en heeft voor zending en evangelisatie. Dat is staan in een hervormde traditie. We willen niet alleen oog hebben voor onszelf, maar ook voor de breedte. In eigen land en daarbuiten.”

Ds. Heemskerk heeft hervormde genen.

„Ach, dat zijn allemaal zulke grote woorden. Ik vind het belangrijk dat we als Hersteld Hervormde Kerk oog hebben voor de rand. Misschien heeft dat te maken met het feit dat ik opgegroeid ben in een grote gemeente als Katwijk. In Garderen en Opheusden werd ik als predikant van de hersteld hervormde gemeente gevraagd mensen te begraven die geen trouwe kerkgangers waren geweest. Dan heb je een boodschap, tijdens zo’n rouwdienst, ook voor mensen die niet kerkelijk meelevend zijn. Dat is hier in Genemuiden, juist omdat er een scheuring is geweest, veel minder. En dat mis ik.”

Hoe zou u de relatie omschrijven van de HHK met andere reformatorische kerken?

„Er zijn hartelijke contacten en goede gesprekken. Zowel met de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten als, op een iets andere wijze, met de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Maar wat de echte kerkelijke eenheid betreft, zie ik het helaas nog niet stormlopen.”

Ds. Heemskerk

Dirk Heemskerk werd in 1951 geboren in Katwijk aan Zee.

Na zijn theologische studie diende hij als predikant de gemeenten van Maartensdijk, Ouddorp, Nieuwleusen, Garderen en Opheusden. Momenteel is hij predikant van de hersteld hervormde gemeente in Genemuiden.

In 2004 werd ds. Heemskerk gekozen tot preses van de generale synode van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK). Vandaag treedt hij terug als preses. Hij blijft nog wel lid van de synode van de HHK.

In Kerkbreed komt iedere week een persoon aan het woord die een reflectie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in het kerkelijk leven. Vandaag: ds. D. Heemskerk, tot vanmorgen preses van generale synode van de Hersteld Hervormde Kerk.