Waarschijnlijk zou de man naar wie Valentijnsdag mogelijk is genoemd, zijn hoofd schudden over al het goedkope gedoe. Vermoedelijk gaat het om een christelijke voorganger die op 14 februari 269 na Christus vanwege zijn geloof de marteldood moest sterven. De Romeinse keizer Claudius II had hem persoonlijk ondervraagd en probeerde daarbij hem over te halen zijn christelijk geloof af te zweren. Het was tevergeefs. Sterker, op zijn beurt trachtte Valentinus, zoals hij in het Latijn heette, de keizer te winnen voor het christendom. De zaak van zijn hemelse Koning ging bij hem voor die van zijn eigen leven, ook al wist hij dat zijn vastberadenheid zou kunnen eindigen in de marteldood. Valentinus was het voorbeeld van onbaatzuchtige liefde.

Aangenomen wordt dat de verering van deze martelaar werd aangegrepen om een alternatief te bieden voor Lupercalia, het heidense vruchtbaarheidsfeest dat de Romeinen op 15 februari vierden. Daarbij ging het niet om de onbaatzuchtige toewijding die het leven van Valentinus sierde, maar om de erotische liefde. Die vermenging heeft Valentijnsdag sindsdiens parten gespeeld. De liefde tot de eer en de zaak van God maakte op Valentijnsdag in toenemende mate plaats voor genegenheid tot een ander persoon.

De naam van de martelaar is inmiddels helemaal uit het zicht verdwenen. Valentijnsdag is een moment waarop stille minnaars hun liefde kunnen tonen tegenover anderen. Tot genot van vooral de commercie.

Natuurlijk gaat het te ver om iedere afzender van een valentijnskaart te verwijten dat hij of zij zich laat meeslepen door het heidens denken over liefde. Veel schrijvers van kaarten denken daar echt niet diep over na. Met weinig moeite kan men stellen dat het gebruik tamelijk onschuldig is.

Toch is er wel een kanttekening te maken. Het is niet voor niets dat Valentijnsdag pas sinds de jaren negentig van de vorige eeuw zo’n hoge vlucht heeft genomen. Het past in een tijd waarin het denken over liefde en relaties zich kenschetst door oppervlakkigheid. Dat leidt tot een mentaliteit waarbij liefde meer gericht is op de beleving van de eigen, prettige gevoelens en minder op de onbaatzuchtige toewijding aan de ander. Die laatste wordt getekend door respect voor de ander, terwijl de eerste vooral de eigen verlangens vervuld ziet.

Het gaat in onze tijd om de emotie, de beleving. Daar past verliefdheid, het centrale woord van Valentijnsdag, uitstekend in. Maar de Bijbelse liefde gaat veel verder. Daar gaat het erom de ander tot zijn volle recht te laten komen. Die grondhouding biedt ook een solide basis voor een relatie. Daarvoor is een sms’je te kort en een wenskaart te dun.