NAVO en Rusland in de ”reset”

De relaties met de Russische Federatie komen hierin diverse keren aan de orde, onder meer in een speciaal daaraan gewijde paragraaf. Wat kunnen we verwachten van de relaties NAVO-Rusland nadat het hardvochtige duo Bush-Poetin heeft plaatsgemaakt voor Obama-Medvedev? Of blijft alles bij hetzelfde?

Ramkoers

Om NAVO-Ruslandbetrekkingen in heden en toekomst te beoordelen, moeten we eerst eens terugkijken naar het recente verleden. Onder de vorige Amerikaanse en Russische leiders, Bush en Poetin, lagen Oost en West regelmatig op ramkoers. Bijvoorbeeld over (ongewenste inmenging van de andere partij in) conflicten in/rond Kosovo, Tsjetsjenië, Irak en Georgië, over het Amerikaanse raketschild en over de uitbreidingsrondes van de NAVO. Poetin beantwoordde deze westerse acties met het aanhalen van de banden met China en met dubieuze spelers in de internationale arena, zoals Nicaragua, Venezuela, Iran en Hamas. En voorts door versterking van de oosterse (veiligheids)organisaties Collective Security Treaty Organisation en de Shanghai Cooperation Organisation.

Het klapstuk van de wederzijdse confrontatiepolitiek was de kwestie Georgië, toen de NAVO voorjaar 2008 besloot dat dit land samen met Oekraïne op termijn mocht toetreden tot het bondgenootschap. De Russische invasie in Georgië in augustus 2008 betekende een forse breuk in de Oost- Westrelaties: de NAVO zou geen topoverleg meer voeren met Rusland alvorens dat land zijn troepen uit Georgië had teruggetrokken.

De nieuwe Amerikaanse president, Barak Obama, realiseerde zich dat het weinig zinvol was om de confrontatiepolitiek met Moskou te bestendigen, temeer omdat hij Medvedev nodig had voor hete hangijzers zoals de oorlog in Afghanistan en de nucleaire aspiraties van Iran. Zodoende liet Obama een ”reset” –een herstelprogramma– uitvoeren in de richting van Moskou.

Kernwapens

Aangezien Amerika de grote broer is in de NAVO had deze koerswijziging ook gevolgen voor het beleid van deze alliantie. Het eerste grote tastbare bewijs van de Russisch-Amerikaanse koersverandering is een nieuw verdrag tot vermindering van de strategische kernwapenarsenalen.

Die ”reset” van de relaties met Rusland zien we ook terug in het Strategisch concept 2010, het politieke beleidsdocument van de NAVO en op de top in Lissabon. Hoewel plichtmatig –de Russen hebben hun militairen niet teruggetrokken uit de separatistische Georgische regio’s, maar toch spreekt de NAVO allang weer met Moskou op topniveau– vangt de Ruslandparagraaf in de slotverklaring van Lissabon aan met de zorg over het Russische beleid inzake Georgië.

Maar vervolgens maken de verklaring en de strategie melding van allerlei samenwerkingsvormen tussen de NAVO en Rusland. Zo is Moskou tegenwoordig genegen mee te gaan met het Westen om door diplomatieke druk te voorkomen dat Iran kernwapens verkrijgt. En verleent het Kremlin medewerking aan NAVO-transporten over zijn grondgebied naar Afghanistan, ter verlichting van de Pakistanroute die regelmatig platligt door talibanaanvallen. Ook floreert de samenwerking tegen piraterij bij Somalië. Andere gezamenlijke agendapunten betreffen ontwapening, terrorisme-, rampen- en drugsbestrijding.

Samen verder?

Betekent de ”reset” in de relaties tussen Rusland en de NAVO dat alle confrontatiepunten verdwenen zijn en dat we nu samen kunnen werken aan een betere wereld? Nee, dat zou getuigen van naïviteit. Beide partijen begrijpen dat ze elkaar op sommige beleidsterreinen nodig hebben, maar funderen het beleid op hun eigen belangen, niet die van de samenwerkingspartner.

Zo heeft Rusland baat bij minder strategische kernwapens, waarmee oude systemen kunnen worden opgeruimd en plaatsmaken voor nieuwe. En de transportcorridor over Russisch grondgebied is ook in het belang van het Kremlin; als de NAVO faalt in Afghanistan, krijgen Rusland en de Centraal-Aziatische landen te maken met de problematiek van (een nieuw talibanregime in) Afghanistan.

Voorts ligt er nog een aantal onopgeloste kwesties. De NAVO heeft in Lissabon aan Medvedev toegezegd dat Rusland mag deelnemen aan het raketschild, maar het is allesbehalve duidelijk of en hoe dit gestalte gaat krijgen. Ook de Georgische kwestie suddert maar door zonder enig zicht op een oplossing. Verder heeft Poetin destijds het verdrag voor de conventionele strijdkrachten in Europa opgeschort, waardoor er wederzijds geen controle meer mogelijk is op wapens zoals tanks en vliegtuigen. Ook dit dossier zit nog muurvast.

Zodoende is er voor hoerageroep over de NAVO-Ruslandrelaties zeker geen aanleiding; er is nog een hoop te doen. Het valt te waarderen dat de betrekkingen zijn verbeterd, maar we moeten ons ervan bewust zijn dat in de (internationale) politiek niet liefdadigheid maar eigenbelang het leidmotief is.

De auteur is senior onderzoeker bij het Centre for Russian Studies van de Rijksuniversiteit Groningen. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl

NAVO en Rusland in de ”reset”

Opinie

RD.nl in uw mailbox?