Sweelinck leefde 400 jaar geleden. Hij heeft de godsdiensttwisten meegemaakt tussen remonstranten en calvinisten. Waar het over ging, kan ieder nog achter in zijn psalmboekje vinden als hij de Dordtse Leerregels opslaat. De twisten worden ook in die boekenserie genoemd. Maar de schrijver van dat hoofdstuk, Pieter Dirksen, ziet geen kans uit te leggen waar het om draaide. Het waren, zegt hij, „voor ons onbegrijpelijke meningsverschillen.”

Mag je op die manier geschiedenis schrijven? Die onbegrijpelijke meningsverschillen hebben het land diep verdeeld en zijn bijna op een burgeroorlog uitgelopen. Dan wil je toch weten wat de mensen zo heftig heeft bewogen. Je vertelt zo’n feit omdat het voor Sweelinck belangrijk is geweest. Dan leg je toch uit wat er aan de hand was. Nee, we doen geen moeite. Het was onbegrijpelijke praat, daar laten we het bij.

Dirksen moet een reden hebben, en ik denk dat het een heel eenvoudige is. Hij vindt die twisten niet alleen onbegrijpelijk. Hij vindt ze vooral onbelangrijk. Wat hij echt belangrijk vindt, is dat er volgens hem toen in Amsterdam „vele vrijzinnigen” waren. Daar hoorde Sweelinck ook bij. Die huldigde „een liberaal, pan-Europees christendom.”

Is daar bewijs voor? Ik denk het niet. Het woord vrijzinnig alleen al is misleidend. Vrijzinnigen in de moderne betekenis bestonden toen niet. Remonstranten zoals Arminius zouden nu doorgaan voor fundamentalisten. Maar als geschiedenis tegenwoordig zo geschreven wordt alsof er in de zeventiende eeuw vele vrijzinnigen rondliepen, en al dat gedoe rondom de Dordtse synode niet meer was dan nutteloze haarkloverij, dan is dat om die tijd voor moderne mensen aanvaardbaar te maken.

Een vrome Sweelinck die de Bijbel kende als Gods geopenbaarde Woord is „voor ons”, dat wil zeggen voor Dirksen en zijn vrienden, net zo onbegrijpelijk als die dwaze godsdiensttwisten. Dus schrijven we die uit de geschiedenis weg. Nu „wij” ongelovig zijn geworden, moet het verleden dat ook zijn. Maar dat is dan niet het verleden van Sweelinck.