Op mijn spreekuur bij het uitdeelpunt van de voedselbank in ons kerkgebouw zie ik hoe mensen in de knel zitten tussen schuldeisers en de regeltjes van de sociale zekerheid. Ze zijn ontslagen, ziek, gescheiden enzovoort. Het lukt hen maar niet om een passende uitkering te krijgen ter overbrugging naar werk. Hun oude werkgever had nog drie maanden loon moeten doorbetalen, of hun ex weigert alimentatie te betalen, of hij is met achterlating van zijn schulden met de noorderzon vertrokken. Zolang de bureaucratie niet alle gegevens binnen heeft, komt er geen uitkering en weigert de stadsbank een intake voor een schuldsanering.

De schulden stapelen zich op. Deurwaarders gaan loonbeslag leggen. Als je geluk hebt en de juiste gegevens hebt aangeleverd, doen ze dat met inachtneming van de beslagvrije voet van 90 procent van de bijstandsnorm. Maar zolang je niet aangemeld bent bij de stadsbank voor een schuldsanering, legt de Belastingdienst daarbovenop bankbeslag tot de maximale roodstand. Dan kun je geen huur meer betalen. En met drie maanden achterstand volgt een dagvaarding.

Als je niet durft te reageren, volgt een verstekvonnis van woningontruiming. Veertien dagen later sta je op straat. Dus niet meer ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie. Dan ook geen schuldsanering meer.

Was een vriend je te hulp geschoten en heeft hij 600 euro op je bankrekening gestort om de huur te kunnen betalen, dan wordt dat als inkomen gerekend. Je wordt gekort wordt op je bijstandsuitkering of zelfs beschuldigd van fraude, waardoor vijf jaar schuldsanering onmogelijk wordt. Had die vriend jouw huurachterstand rechtstreeks aan de woningcorporatie betaald, dan was er geen probleem geweest.

Van dit soort bureaucratie zie ik mensen radeloos worden. Ze voelen zich als in het proces van Kafka. Vaak is niet meer na te gaan of ze gek geworden zijn van de schulden en de bureaucratie, of dat ze zo gek waren geweest om schulden te maken.

Als mensen al het geluk hebben om bij de schuldhulpverlening terecht te kunnen, dan moeten ze hun administratie op orde hebben en een overzicht aanleveren van al hun schulden. Veel mensen zouden daarbij hulp kunnen gebruiken van een vrijwilliger met enig administratief talent die emotioneel niet bij de zaak betrokken is en dit vaker bij de hand heeft gehad. Die vrijwilliger kan samen met de schuldenaar de stapel ongeopende enveloppen doorwerken. Want schuldenaren zijn vaak zo murw geslagen dat ze het emotioneel niet meer aankunnen om dat zelf te doen. Of ze zijn ontredderd geraakt toen ze hoorden dat ze op een wachtlijst van vier maanden komen.

Hier kan een schuldhulpvrijwilliger het verschil maken door de wachttijd positief te benutten om de administratie op orde te brengen en simpele standaardbrieven naar schuldeisers te schrijven. Vaak zijn deurwaarders dan bereid –al zijn ze dat niet wettelijk verplicht– het dossier enkele maanden stil te leggen.

De auteur is diaken sociale hulpverlening van een evangelische gemeente in Eindhoven. Zaterdag levert hij een bijdrage aan een congres van de Evangelische Alliantie over schuldhulp (zie www.schuldhulpmaatje.nl).