Spiritualiteit blijkt het in onze samenleving opnieuw goed te doen. De mens wordt weer gezien als een eenheid van ziel, geest en lichaam. Spirituele en lichamelijke gezondheid hangen nauw met elkaar samen.

Geestelijk verzorgers van het Zonnehuis te Vlaardingen en Doorn hebben zich ingespannen om dit boek, dat van de School of Nursing van de universiteit van Californië komt, zodanig te vertalen dat het bruikbaar is voor degenen die bij de geestelijke verzorging in Nederland betrokken zijn. Hierin hebben zij zowel vrijwilligers als een brede kring van professionele zorgverleners op het oog.

De samenstellers zijn erin geslaagd een praktisch boek op de markt te brengen. Er staan weinig vaktermen in en het leest gemakkelijk. Met nadruk wordt erop gewezen hoe belangrijk het is om aandacht te hebben voor zielenpijn en zielenvreugde. De positie van de hulpverlener komt uiteraard ook aan de orde. Hij of zij is immers een mens die pijn en moeite in het leven heeft ervaren en kent zodoende zelf ook zielenpijn. Juist het eigen levensverhaal kan een bron zijn om de ander te begrijpen. De hulpverlener wordt dan een instrument om de pijn van de ander aan te voelen.

Veel aandacht wordt er besteed aan het onderwerp luisteren. Terecht! Want luisteren zet niet alleen genezing in gang, maar werkt ook preventief, kan problemen voorkomen. Luisteren doe je met oren en met ogen. Luisteren doe je met onverdeelde aandacht. Stel alleen vragen als het noodzakelijk is. Luister en kijk ook welke lichaamstaal wordt gebezigd.

Mij werd als geestelijk verzorger nog wel eens de vraag gesteld hoe men het beste kan reageren op bepaalde moeilijke situaties. In dit boek wordt een aantal praktische basisvaardigheden aangereikt die een goede relatie met mensen in moeilijkheden kunnen bevorderen. Het gaat dan om vragen zoals: Hoe bouw je een goede verstandhouding op? Welke vragen stel je? Hoe kun je je inleven in de ander? Hoe en wanneer laat je iets van je zelf zien?

De titel van het boek verraadt al iets van de inhoud. Ook al heeft iemand alle goede zaken die worden aangereikt ter harte genomen, hij kan toch een vervelend gevoel aan een bezoek overhouden omdat het gesprek niet liep. Tijdens de ruim zes jaar waarin ik werkzaam was als geestelijk verzorger in de Samaritaan te Sommelsdijk bleef ik ook wel eens zitten met zo’n schrijnende herinnering. De schrijvers van dit boek zijn zich ervan bewust dat ze de wijsheid niet in pacht hebben. Ze laten zien dat het verlenen van spirituele zorg een voortdurend leerproces is. Dit leerproces wordt ook weergegeven op een dvd die bij het boek hoort. In tien scènes worden verschillende situaties uitgebeeld en besproken.

Mijn moeite met dit boek ligt in het gebruik van het woord spiritualiteit. Dat begrip is voor mij vanuit de Bijbel gezien te breed. Spiritualiteit wordt onder meer ingevuld als kracht. De bronnen waaruit mensen putten, kunnen bijvoorbeeld de natuur, elkaar, liefde, vrede, geloof en godsdienst zijn. Daaraan ontlenen zij hun inspiratie en oriëntatie. Voor mij gaat het in de Bijbelse spiritualiteit om de overgave aan God, door het geloof in de Heere Jezus Christus. Ook in de geestelijke zorg kunnen we de ergernis van het Evangelie niet wegnemen. Dat mensen voor eeuwig verloren gaan is Bijbelse realiteit. In dit boek wordt aandacht geschonken aan het bevorderen van de eigen spiritualiteit. De invulling die hieraan wordt gegeven is mij te breed. Bijbelse spiritualiteit is er voor ziel en lichaam, met als enige troost Christus te kennen in leven en in sterven.

Nog een paar opmerkingen. Ik houd niet van het woord cliënt. Het is mij te zakelijk, zeker in deze tijd van budgetvermindering in de zorg. Een bewoner is iemand die zich thuis mag voelen in een verzorgingshuis. Is er nog tijd voor spirituele zorg door professionele zorgverleners? Dat is mijn grootste zorg.

Tja, wat zal ik zeggen… Met cliënten in gesprek over spiritualiteit, Elizabeth Johnston Taylor, Peterjan van der Wal, Janco Wijgaard; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2010; ISBN 978 90 239 2453 1; 154 blz.; € 24,90, inclusief dvd.