De Verenigde Staten dachten een sluitend Midden-Oostenbeleid te hebben, afgezien van lastige dossiers als Irak en het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Washington wist zich verder tot voor kort in die regio door een vast rijtje prowesterse bondgenoten omringd. Niet dat Amerika nu zo veel op heeft met de dictatoriale praktijken van de Egyptische president Mubarak. Of met de autocratische regeringsstijl van de Saudische koning Abdullah. Maar het zijn wel medestanders in de strijd tegen de opkomst van de radicale islam. En ze hebben stuk voor stuk een hekel aan Iran – dat is voor het Witte Huis ook niet geheel onbelangrijk.

En dus pompten de Verenigde Staten jarenlang miljarden dollars in hun welgevallige Arabische regimes. Saudi-Arabië en gematigde golfstaten kregen de beschikking over de modernste Amerikaanse wapensystemen.

Dat die lang gekoesterde strategische zekerheden zomaar weg kunnen vallen, bewijzen de ontwikkelingen van de afgelopen weken. De regering van de prowesterse Libanese premier Sa’ad Hariri werd door de fundamentalistische Hezbollahbeweging ten val gebracht. In Egypte, waar de moslimbroederschap de basis voor het ontstaan van de politieke islam legde, gingen de afgelopen dagen duizenden burgers de straat op om tegen de regering te protesteren. Zes doden zijn inmiddels het trieste resultaat van het harde optreden van Egyptische ordetroepen. En het einde van de betogingen is nog niet in zicht.

Ook in Algerije en Jordanië –en zelfs in Jemen– was het de afgelopen tijd onrustig. De frustratie over een gedeelde, decennialange misère lijkt zich eindelijk een weg te banen. In een land als Tunesië leidde dat binnen enkele dagen tot het vertrek van dictator Zine al-Abidine Ben Ali. De regimes in andere Arabische landen lijken vooralsnog iets steviger in het zadel te zitten, maar ook daar is de zich snel verspreidende volkswoede een niet te onderschatten factor.

Het Westen –met de Amerikanen voorop– weet niet zo goed wat het met de ontwikkelingen in de Arabische wereld aan moet. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Clinton, riep begin deze maand in Qatar nog om het hardst dat Arabische leiders hun autocratische stijl van regeren moeten laten varen en democratische ontwikkelingen de ruimte moeten geven.

Dat is natuurlijk een loffelijk streven, maar Washington realiseert zich waarschijnlijk onvoldoende dat meer ruimte voor democratie in een aantal Arabische landen ook meer ruimte voor islamitisch fundamentalisme betekent. Radicale islamitische stromingen zijn de afgelopen decennia in Noord-Afrika en het Midden-Oosten stelselmatig met harde hand onderdrukt. Maar die krachten zijn wel degelijk in de Arabische samenleving aanwezig.

Los daarvan blijven de Verenigde Staten –en daarin zijn ze bepaald niet de enige– de politieke situatie in de Arabische wereld nog altijd stug door een westerse bril beschouwen. Alsof democratie in Amerika en het Midden-Oosten hetzelfde is. Het Westen vergeet maar al te snel dat een Arabier doorgaans in de eerste plaats moslim is, daarna lid van een stam, clan of familie, en pas daarna onderdaan van de staat waarin hij woont.

De huidige ontwikkelingen zullen Washington wel moeten dwingen zijn Midden-Oostenbeleid grondig te herzien. Als de Verenigde Staten niet langer op de steun van de regimes in Libanon, Tunesië of Egypte kunnen bogen, komt het strategische plaatje er wel heel anders uit te zien.

Dat Amerikaanse Midden-Oostenbeleid kreeg deze week overigens nog een nieuwe knauw te verwerken. De Arabische zender Al-Jazeera onthulde honderden documenten waaruit bleek dat de Palestijnse Autoriteit in 2008 vergaande concessies aan de Israëliërs had voorgesteld in het kader van de onderhandelingen over een vredesakkoord.

De Palestijnse Autoriteit haastte zich de authenticiteit van de gelekte documenten in twijfel te trekken, in een poging de woede van de Palestijnse bevolking over het eenzijdige optreden van de onderhandelaars te beteugelen.

Of de Palestijnse Autoriteit erin slaagt haar toch al danig getaande gezag onder de Palestijnen te herstellen, zal de tijd leren. Feit is dat de onthullingen van al-Jazeera het vredesproces in een nieuwe, nog diepere impasse hebben gebracht. Op het gebied van buitenlands beleid was een vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen nu juist een van de belangrijkste doelstellingen van de regering-Obama.

Onthullingen van nieuwszenders heeft Washington echter niet in de hand. Opgekropte volkswoede in Arabische landen evenmin. Beide zijn het wel fenomenen die het Amerikaanse buitenlands beleid in één klap op zijn kop kunnen zetten. Dat hebben de afgelopen weken eens te meer bewezen.