Van Laar komt uit de Gereformeerde Bond –is daar formeel nog lid van– maar heeft zijn vleugels inmiddels breed uitgeslagen in de wereldkerk. Hij reisde als het gezicht van de Nederlandse Zendingsraad (NZR) de wereld over, bezocht de afgelopen jaren onder meer China en verleent namens de stichting Epafras twee keer per jaar pastorale zorg aan Nederlandse gedetineerden in Cuba.

Cruciaal was Van Laars verblijf als zendingspredikant in Chili in de jaren 1983 tot 1988, tijdens de dictatuur van Pinochet. Via zijn kinderen hoorde hij van moorden en mysterieuze verdwijningen. In de sloppenwijken kwam hij de barre werkelijkheid van onrecht en armoede tegen. „Ik leerde met de Chilenen Psalm 146 lezen in de oorspronkelijke context. God Die de verdrukte recht doet en de hongerige brood geeft, Die de vreemdeling bewaart en de wees en weduwe staande houdt.”

U opende binnen de Gereformeerde Bond de ogen voor de waarde van de bevrijdingstheologie. Werd u dat in dank afgenomen?

„Binnen deze kring werd daar aanvankelijk weinig van begrepen, omdat men de bevrijdingstheologie zag in het kader van de theologie van de revolutie die destijds grote opgang maakte. Het tragische was dat de bevrijdingstheologie een negatief imago kreeg door de Koude Oorlog. Onder evangelischen is er echter een radicale wending gekomen naar sociale gerechtigheid. Mede dankzij het wegvallen van oude ideologische tegenstellingen kregen zij meer oog voor integrale zending, met aandacht voor zowel de verkondiging als sociale aspecten.”

De heftige polarisatie in de jaren zeventig tussen evangelischen, die sterk gericht waren op het verticale, en oecumenischen, die meer het horizontale aspect benadrukten, is ook verdwenen, hebt u regelmatig betoogd.

„Ja, de kerk in de derde wereld leerde ons dat er géén tegenstelling is. Zij liet in haar praktische navolging van Christus zien dat geloof in God alles te maken heeft met strijd tegen onrecht en armoede. Evangelischen en oecumenischen hebben in de jaren zeventig beiden geloofd in de maakbaarheid van Gods Koninkrijk. De kerk voelde zich in die tijd strijdvaardig en wilde daar actief aan bouwen. Er is nu meer oog gekomen voor het feit dat zending Góds zending is. Zending is niet zozeer iets wat je doet, maar wat je bént. En dat laatste is niet primair te vertalen in termen van acties en programma’s.”

Wat is de meest opzienbare ontwikkeling geweest in de tijd dat u het gezicht van de NZR was?

„De ontwikkeling van het christendom wereldwijd tot een multiculturele godsdienst en de verschuiving van de kerk van het noordelijk naar het zuidelijk halfrond. Het kost ons als westerse kerken moeite om dat werkelijk te beseffen. In de praktijk zie je vandaag zelfs een terugval naar een paternalistisch omgaan met de partners overzee. Wie betaalt bepaalt, is vaak de lijn van de organisaties die nog over enige middelen beschikken. Ongetwijfeld met oprechte bedoelingen, maar wel met voorbijgaan van de wijsheid van de lokale kerken.”

Is de NZR erin geslaagd om deze veranderde visie op zending duidelijk te maken?

„Ja, maar het is wel een heel geleidelijk proces. Het lukte de NZR wel om de meest uiteenlopende kerken en organisaties, van reformatorisch en evangelisch tot doopsgezind en remonstrant, op het terrein van zending en evangelisatie te bundelen. Daarbij kwam ook de onmisbare inbreng van de migrantenkerken, die ons als westerse kerken een spiegel voorhouden.”

U ontdekte ook de wereld van de pinksterkerken.

„Die heb ik óók in Chili leren kennen. Het zijn kerken die in de niet-westerse wereld zijn ontstaan als protest tegen de gevestigde orde. Armen ervaren er dat ze door God worden opgericht, zij vinden een nieuw leven, hoop en heling. Pinksterkerken moet je niet idealiseren, want er zijn ook neopentocostale groepen die een onverbloemd welvaartsevangelie leren en rijkdom beloven als je maar veel geld geeft aan de pastor. Dan zijn de armen wéér de dupe. Maar laten wij niet het beste van onszelf vergelijken met het slechtste van anderen. Het is goed om ons open te stellen voor de pinksterkerken.”

Wat gaat u doen in uw komende vrije tijd?

„Ik ben bezig met een boek over de ontwikkelingen in de zending waarin ik mijn ervaringen en inzichten van de afgelopen jaren kan verwerken: Chili, de wereldkerk, de migrantenkerken. Dat doe ik vanuit de vraag voor welke uitdagingen het omgewoelde landschap van het christendom ons stelt. We moeten mensen blijven uitzenden, dat vooropgesteld, maar dan wel binnen een nieuw kader, waarin wij ook bereid zijn om te ontvangen. Gesprekken met christenen in de morele leegte van China maakten mij ervan bewust hoe rijk bevoorrecht wij zijn in het Westen, al is de kerk hier op haar retour. Wij dragen de onschatbare traditie van de Reformatie, maar die moeten we wel zo ontsluiten en herijken dat we de kracht van het Evangelie weer ontdekken voor onszelf en voor anderen.”

Wout van Laar

Wout van Laar is geboren op 5 juli 1948 te Rhenen. Na zijn studie theologie in Utrecht wordt hij hervormd gemeentepredikant in Noordeloos (1973-1978), secretaris binnenland van de Gereformeerde Zendingsbond (1978-1983), zendingspredikant in Chili (1983-1988) en predikant in Vlaardingen (1988-1994). Vanaf 1994 is hij studiesecretaris van de Nederlandse Zendingsraad (NZR) en sinds 2000 directeur.

Drs. Van Laar maakt gebruik van de VUT-regeling. Hij is getrouwd en heeft vijf kinderen en zes kleinkinderen. Twee van zijn zonen zijn in het voetspoor van hun vader gegaan. Martijn van Laar is missionair predikant in Rotterdam-Delfshaven en Wouter is predikant in Ommeren.

In Kerkbreed komt iedere week een persoon aan het woord die een reactie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in het kerkelijk leven. Vandaag drs. Wout van Laar. Hij neemt vandaag afscheid als directeur van de Nederlandse Zendingsraad (NZR).