We zijn ons veel te weinig bewust van de kansen die juist wij in ons land hebben voor het voeren van het debat over de verhouding tussen psychologie en het christelijk geloof. Zo is er al twintig jaar een goed georganiseerde Christelijke Vereniging voor Psychiaters, Psychologen en Psychotherapeuten (CVPPP). Deze vereniging geeft al meer dan twintig jaar een wetenschappelijk tijdschrift uit (Psyche en Geloof) dat ook buiten de kring van de vereniging gelezen wordt in instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (ggz), door geestelijk verzorgers en andere belangstellenden.

Ons land is bovendien klein: uit elke plaats in Nederland hoef je hooguit een paar uur te reizen om de ander te ontmoeten. Hoe anders is dat zelfs even over de grens: Duitsland, Engeland, Frankrijk, laat staan de VS.

Daar komt nog bij dat Nederland een rijke intellectuele traditie heeft op het terrein van nadenken over geloof en wetenschap, in de vorm van de zogeheten reformatorische wijsbegeerte, een traditie waar in het buitenland met enige jaloezie naar gekeken wordt.

Ten slotte is er al enkele tientallen jaren een aantal grote christelijke organisaties actief op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg: Eleos, De Hoop, In de Bres. Die organisaties zijn de afgelopen decennia explosief gegroeid. Ze zijn het aan hun stand verplicht om uit te leggen niet alleen waarom, maar vooral ook waarin ze ”christelijk” zijn.

Beperkte interesse

Hoe ziet het Nederlandse speelveld er anno 2011 uit? Is er een levendig debat? Wordt er actief gewerkt aan een christelijke psychologie? Wordt er vanuit de christelijke organisaties een bijdrage geleverd aan het algemene debat over de geestelijke gezondheidszorg? Het is allemaal nog wat lauwtjes, moet ik bekennen.

Allereerst is de interesse in dit soort vragen beperkt: de gemiddelde christelijke psycholoog en psychiater lijkt voor het hele debat eigenlijk niet te porren. De juist genoemde CVPPP heeft het onderwerp wel geagendeerd, organiseerde er in het verleden zelfs internationale congressen over, maar het bleef toch een beetje een feestje van een paar geïnteresseerden en enthousiastelingen.

Niet al te verwonderlijk overigens: het onderwerp is notoir moeilijk en de psychologie is zelf een verschrikkelijk breed vak. Bovendien is de academische opleiding tot psycholoog (en psychiater) een langgerekte ontmoedigingscursus wat betreft de interesse in zingevingsvragen.

Praktisch gesproken belangrijker is denk ik ook het volgende van belang: steeds weer zie ik ook getalenteerde mensen met interesse in deze vragen rond psychologie en geloof het tegen hun dertigste veel te druk krijgen met zaken zoals het vinden van een baan of het verwerven van een plaats in de vervolgopleiding tot gz-psycholoog, psychotherapeut of klinisch psycholoog. En als die horde eenmaal genomen is, doemt er een volgend handenbindertje op: nee, niet de kinderen, maar de bureaucratie van de ggz anno 2011.

Goede gelegenheid

Kortom, er zijn allerlei begrijpelijke redenen te bedenken waarom de oogst wat tegenvalt. Maar jammer is het wel. Zeker als we letten op het talent per oppervlakte en de –lang niet vanzelfsprekende!– kansen tot christelijke bezinning die we in dit land hebben, blijft het verbazingwekkend hoe weinig er terecht is gekomen van systematische reflectie op de vragen rond psychologie en christelijk geloof.

Ik ben niet somber, er is veel vooruitgang geboekt, juist de laatste jaren. Er wordt ook in ons land steeds meer onderzoek op dit terrein verricht. Er is een netwerk van onderzoekers en een kenniscentrum dat begint te functioneren. Maar er zit nog veel meer in.

Binnenkort doet zich daarvoor een goede gelegenheid voor als de Amerikaan Eric Johnson spreekt op een symposium in Ede (zie mijnzorg.nl/seminar). Deze hoogleraar aan het Southern Baptist Theological Seminary heeft een bijzonder helder en evenwichtig overzicht geschreven over de hele materie, dat gek genoeg in Nederland nagenoeg onbekend is gebleven (zie: E. L. Johnson (ed.) ”Psychology and Christianity: Five Views”, 2nd ed. uitg. InterVarsity Press, 2010). Het is goed dat het debat over dit onderwerp Nederland weer eens opgeschud wordt.

De auteur is werkzaam als opleider psychiatrie en is bijzonder hoogleraar wijsgerige aspecten van de psychiatrie in Leiden en bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Vrije Universiteit.