Ds. A. Huijgen, christelijk gereformeerd predikant te Genemuiden, en ds. D. Timmerman, predikant van de Nederlands gereformeerde kerk van Breukelen, organiseerden deze week aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) een studiebijeenkomst over werkdruk bij predikanten. Van luiheid kun je beiden niet betichten. Beiden werken naast het predikantschap aan een dissertatie. Ds. Huijgen is ook nog eens docent aan de TUA. Hun enthousiasme is er niet minder om. Met verve wijden beide theologen geïnteresseerde medepredikanten in in de geheimen van de timemanagementmethode GTD (zie kader).

Twaalf collega’s, afkomstig uit diverse kerken, hebben voor één dag de collegebanken weer opgezocht. Geïnteresseerd luisteren ze naar het betoog van ds. Huijgen en ds. Timmerman. De motieven om de studiedag te bezoeken zijn divers. Wat ze gemeen hebben: te veel taken, te weinig tijd.

De studiedag is eigenlijk spontaan ontstaan, legt ds. Huijgen uit. Samen met collega ds. Timmerman belegde hij eerder een soortgelijke bijeenkomst voor jaargenoten. „Zij adviseerden ons om het breder te organiseren.” Beide predikanten gaan samen met de deelnemers vooral op zoek naar organisatorische en praktische oplossingen voor de ondervonden werkdruk. Daarvoor is het nodig dat het probleem van de werkdruk en inefficiëntie allereerst wordt erkend. Dat is niet altijd het geval, signaleren ze.

Lijden veel predikanten onder een hoge werkdruk?

Ds. Timmerman: „We hebben de indruk van wel. Het blijkt uit de vermoeide indruk die predikanten soms maken, de tijd die het kost voordat er antwoord komt op een e-mail, of werk dat kennelijk blijft liggen.”

Wat veroorzaakt de hoge werkdruk bij predikanten?

Ds. Huijgen: „Er is een aantal factoren. Een belangrijke oorzaak is roepingsbesef. Dat maakt dat je niet de kantjes eraf loopt. Dat bergt echter het gevaar in zich dat de roeping in het gezin of de taak om goed voor je lichamelijke en psychische gezondheid te zorgen, erbij inschiet. Het werk is namelijk ook nooit echt af – er is altijd meer te doen. Bovendien worden problematieken steeds complexer: pastoraal, psychisch, uiteenlopende meningen en liggingen, terwijl mensen steeds mondiger worden. Een andere factor, die hiermee samenhangt, is het solitaire karakter van het werk. Als geroepene heeft de predikant geen aardse werkgever die hem kan aansturen. Daardoor moet hij zelf bepalen hoeveel bezoeken hij plant en in hoeveel commissies en besturen hij zitting kan nemen.”

Wat zijn de grootste valkuilen voor predikanten wat betreft werkdruk?

Ds. Huijgen: „De belangrijkste lijkt perfectionisme te zijn, juist omdat het zo lijkt op een gezond roepingsbesef, hoewel het er diametraal tegenover staat. Een gezond roepingsbesef betekent dat je onderkent dat voor de dienst van de Heere het beste nog niet genoeg is, maar dat je je ambt anderzijds niet volmaakt kunt uitvoeren. Prof. W. van ’t Spijker wees in dat verband eens op wat de catechismus zegt: ook de allerheiligsten hebben nog maar een klein beginsel van de nieuwe gehoorzaamheid. Als de preek perfect moet zijn, dan durf je toch de preekstoel niet meer op? We moeten onder ogen zien dat ook predikanten gebrekkige en zondige mensen blijven, maar juist zó door God geroepen zijn om te dienen. Dat maakt het bijzondere en wonderlijke van het ambt uit: wij hebben deze schat in aarden vaten. Leren leven van genade is het beste middel tegen perfectionisme.”

Calvijn verteerde zijn leven in de dienst van God. Hij wenste niet werkeloos aangetroffen te worden als zijn Meester terug zou komen. Een gezonde instelling?

Ds. Timmerman: „Bij alle waardering die je kunt hebben voor het roepingsbesef van Calvijn moet toch ook gezegd worden dat hij er een ongezonde leefstijl op na hield. Paulus had oog voor de gezondheid van zijn jonge medewerker Timotheüs (1 Tim. 5:23). Ik zie daarin Paulus meer als voorbeeld dan Calvijn. Het is raadzaam om ook oog te hebben voor de fysieke draagkracht en mogelijkheden van ieder persoon. Er is een verschil tussen weten dat je hele leven in dienst van God staat en altijd maar bezig zijn.”

Ds. J. Belder meent dat u veel aandacht schenkt aan professioneel agenda- en taakbeheer. Hij pleit ervoor om ook oog te houden voor de „menselijke maat.”

Ds. Timmerman: „Hij heeft een punt in die zin dat hij wijst op de energie die spanningen en conflicten in de kerk kunnen kosten. Dat willen we niet ontkennen, we willen ook niet beweren dat je alles oplost met een methode om je werk hanteerbaar te maken. Maar daarom kan bezinning op de organisatie van predikantswerk nog wel nuttig zijn. Hopelijk helpt dat om de energie meer te richten op die gebieden waar het zin heeft om energie op te richten; anders dreigt inderdaad, zoals hij schrijft, een burn-out.”

Is er bij u wel eens de ervaring dat methoden, tips en trucs niets uitwerken en dat God Zelf als het ware tijd voor u creëert?

Ds. Huijgen: „Elke dag dat ik de energie en werkkracht ontvang om verder te gaan, is een geschenk. Op momenten dat het er echt op aankomt en er van alles tegelijk op je afkomt, merk je geregeld dat de Heere je erdoor helpt – een ervaring van meerdere collega’s, zo bleek op de studiedag. Tegelijkertijd is er geen tegenstelling tussen de hulp van God en verstandig met je agenda omgaan.”

www.predikantenpraktijk.wordpress.com voor een gezamenlijke weblog over praktische aspecten van het predikantschap van ds. Huijgen en ds. Timmerman.

Getting Things Done

Ds. Huijgen en ds. Timmerman werken beiden volgens de zogenaamde Getting Things Done-methode. (GTD) Deze is ontwikkeld door de Amerikaanse ‘productiviteitsexpert’ David Allen.

Onmisbaar voor GTD is een papieren of elektronisch systeem waarin een gebruiker al zijn taken vastlegt, legt ds. Huijgen uit. „Het opschrijven van alle taken voorkomt dat je gaat piekeren over alles wat er nog gedaan moet worden. Dat onthoudt het systeem voor je. De persoon kan zich voluit concentreren op het uitvoeren van de vastgelegde taken.”

De predikanten verwerpen het idee dat de methode sterk uitgaat van een maakbaarheidsideaal. „Uiteraard wordt ervan uitgegaan dat er werk gedaan en afgemaakt wordt, maar dat gebeurt juist op een manier die onder ogen ziet dat je niet altijd evenveel energie hebt, en dat er allerlei dingen tussendoor kunnen komen die maken dat een zorgvuldig opgezette planning wordt doorkruist.”

www.davidco.com voor de officiële GTD-website

„Ik vrees straks problemen in de pastorie”

Naam: A. D. Fokkema (24)

Functie: admissiaal student; lid van de christelijke gereformeerde kerk te Genemuiden

„Ik heb als student relatief veel vrijheid om mijn dag zelf in te delen. De werkdruk is daarom nog te overzien. Dat zal straks in de pastorie anders zijn. Ter voorbereiding daarop woon ik de studiebijeenkomst bij. Ik heb het idee dat er door mijn manier van werken me te veel tijd door de vingers glipt. Het ontbreekt me vaak aan een heldere structuur en taakafbakening. Ook studeer ik op onregelmatige tijden. Het enthousiasme van ds. Huijgen en ds. Timmerman werkt stimulerend. Ik overweeg aan de slag te gaan volgens de GTD-methode. Als ik morgenochtend nog steeds zo enthousiast ben, ga ik het zeker proberen.”

„Het eerste jawoord gaf ik aan mijn vrouw”

Naam: drs. A. A. F. van de Weg (26)

Functie: predikant van de hersteld hervormde kerk te Soest

„Het was nuttig om de bijeenkomst over werkdruk bij te wonen. Het werk van een predikant is intensief. Ik ervaar het als een continue worsteling om voldoende tijd te geven aan mijn vrouw, de gemeente en mijn promotiestudie. Ik wil mijn gemeente niet tekortdoen. Tegelijkertijd geldt dat ik het eerste jawoord aan mijn vrouw gaf; nog voordat ik met de gemeente trouwde. Diverse elementen van de GTD-methode wil ik gaan gebruiken en toepassen. Het kan helpen om de vele informatie die binnenkomt te ordenen. Informatief vond ik de websitetips. Het lijkt me handig om een programma als Dropbox te gaan gebruiken.”

„Techniek helpt werkdruk te verminderen”

Naam: drs. F. W. van der Rhee (33)

Functie: predikant van de christelijke gereformeerde kerk te Capelle/Rotterdam-Oost

„Ik vond het zinvol om met medepredikanten te spreken over werkdruk. Het predikantschap vergt bij tijden veel van je. Je bent actief op veel terreinen en het werk kan daardoor erg versnipperd raken. Ik maak veel gebruik van moderne technieken die helpen de werkdruk te verminderen. De GTD-methode gebruik ik al, maar deze dag prikkelt me om er nog meer mee te doen. Daarmee is tijdwinst te behalen. Dat vraagt wel doorzettingsvermogen. Het is iets waaraan je moet wennen. Vaststaat dat het hoe dan ook veel oplevert: meer arbeidsvreugde en rust. Dat komt uiteindelijk mijn vrouw, kinderen en de gemeente ten goede.”