Italië houdt vast aan kruisbeeld
Het kruisbeeld is in Italië alom aanwezig. In de meeste openbare gebouwen, van postkantoren tot scholen, hangt het crucifix. In een seculier land zou dat niet mogen, zeggen sommigen. Maar de meeste Italianen vinden de discussie alleen al een stap te ver, zeker ook omdat die is aangezwengeld door een moslim.
Twee maanden geleden liet de vader van een meisje op een kleuterschool in Midden-Italië het kruisbeeld uit de klas weghalen. Die vader heette Adel Smith, een tot de islam overgegane Schot die in Italië woont. In dezelfde periode lokte hij een nationale discussie uit door op tv te verkondigen het kruisbeeld maar een „miniatuurkadaver” te vinden. In heel rooms-katholiek Italië -hoewel het aantal zondagse kerkgangers laag is, is de katholieke cultuur nog springlevend- stak een storm van protest op. „Godslastering” en „bestialiteit” waren bijvoorbeeld reacties. De moslim beriep zich op het seculiere karakter van de staat. Overigens gebruikte Smith tal van andere, weinig fijnbesnaarde bewoordingen, zoals de bewering dat het rooms-katholicisme gebaseerd zou zijn op godsmoord.
Maar het argument dat Italië een lekenstaat is, vindt Paolo Ricca, professor aan de Waldenzische Universiteit in Rome, wel legitiem. „Als Italië een seculiere staat is, zoals we zeggen, dan moeten op openbare plekken religieuze symbolen afwezig zijn. Het argument heeft niets te maken met het feit dat er nu in Italië een grote minderheid moslims leeft. Ook als iedereen rooms-katholiek zou zijn, moet die regel gelden.”
De nieuwe (rooms-katholieke) voorzitter van het constitutionele hof herinnerde zich kennelijk die regel en liet zes weken geleden het kruisbeeld uit een van de vergaderzalen wegnemen. Hij deed dat op een gladde, bijna elegante manier. „Het wegnemen van een crucifix is heiligschennis”, verklaarde hij. Maar het kruisbeeld was nu eenmaal bij werkzaamheden gevallen, en er waren bovendien oude wandfresco’s aan het licht gekomen. Daarom zou het niet kies zijn weer het kruisbeeld op te hangen, en hij stelde voor er een renaissancepaneel te hangen. ”Madonna en het kind Jezus” hangt er nu. Je kunt de afbeelding religieus opvatten, maar die zeker ook als museumstuk zien.
Paolo Ricca, die als protestant deel uitmaakt van een uiterst kleine minderheid in Italië, vindt overigens dat het democratische gehalte van een land wordt gemeten naar de zorg voor hun minderheden. „Als we die meetlat zouden aanleggen, is Italië niet erg democratisch”, lacht de professor. Ricca vindt overigens de manier waarop Smith de discussie aanging, weinig elegant. „Smith legde een uiterst slecht getuigenis af.”
In rooms-katholieke kringen wordt anders over de zaak gedacht. „Er bestaat een Italiaanse identiteit; die identiteit is gevormd door het rooms-katholicisme en kan niet -ook als men dat zou willen- teniet worden gedaan, zoals men ook niet de Divina Commedia van Dante of de fresco’s van Giotto kan uitwissen”, schrijft Giuseppe Dalla Torre in het rooms-katholieke dagblad ”L’Avvenire”. De directeur van het conservatief-katholieke blad ”Tempi” ontstak in woede. „Zelfs de antiklerikalen, waarvan we er in dit land veel hebben, zijn nooit op zo’n dwaas idee gekomen. Het kruisbeeld, universeel en eeuwenlang beschouwd als het symbool voor vrede, zou een belemmering zijn voor de interreligieuze dialoog? Het verwijderen van het kruisbeeld van school en het sluiten van scholen op de vrijdag aan het begin van de ramadan (waartoe drie scholen in Piemonte besloten) zijn echter tekenen van valse tolerantie. En mag ik erop wijzen dat Piemonte geen Afghanistan is?” Dat scholen nu autonoom beslissen over kruisbeeld of openstelling heeft te maken met recente wetgeving, uit 1997 en 1999, waarin scholen meer zelf mogen beslissen.
Salvatore Natoli, die filosofie aan een Milanese universiteit doceert, denkt dat moslims zich beter in de gevoelens van christenen moeten inleven. „Ze zouden zich moeten afvragen wat het kruisbeeld voor ons inhoudt. Dan zouden ze inzien dat het kruis voor ons een metafoor is van een leven dat de verlossing nodig heeft, en niet een instrument om te straffen, hetgeen een kruis voor hén symboliseert.” Bovendien onderstreept hij dat het kruisbeeld niet zozeer het lijden van Christus weergeeft als wel de intentie van God om de mens de verlossing te schenken. Maar Paolo Ricca begrijpt niet waarom dan altijd de lijdende Christus wordt afgebeeld. „Het kruis mét Christus, het type crucifix van de rooms-katholieken, spreekt mij niet aan. De boodschap van het Evangelie is dat Christus is verrezen, terwijl de rooms-katholieken zich helaas alleen concentreren op Zijn dood. Het kruis zonder Christus is voor mij veel waardevoller, hoewel ik het hugenotenkruis, dat we in onze kerk hebben, nog passender vindt: het kruis met de duif die de Heilige Geest symboliseert: Pasen en Pinksteren ineen.”
