Noem de afgelopen maand rustig een Commedia dell’Arte, oftewel een Italiaanse tragedie. Sinds medio november bekend werd dat morgen de vertrouwenskwestie in beide kamers van het parlement wordt gesteld, is de spanning om te snijden. De vertrouwenskwestie –een politiek instrument dat veelvuldig door Italiaanse regeringen wordt ingezet om alle neuzen in de juiste richting te krijgen en dat zelden negatieve consequenties heeft– is ditmaal een heuse bedreiging voor de premier en zijn ministerraad.

Het politieke drama is het gevolg van de breuk in de grootste coalitiepartij Volk van de Vrijheid, nadat Gianfranco Fini, de tweede man in Berlusconi’s partij, afgelopen zomer uit de partij werd gezet. Vijfentachtig parlementsleden volgden Fini in de nieuwe partij met de retorische naam Toekomst en Vrijheid voor Italië.

Sindsdien gedoogt deze partij weliswaar de regering, maar heeft zij Berlusconi vleugellam gemaakt doordat hij doorgaans de 86 afvallige parlementariërs nodig heeft om de meerderheid te krijgen. Morgen is het voorbij met die steun van Fini, die tevens voorzitter is van het Huis van Afgevaardigden. „Wat er ook gebeurt”, zei Fini zondag, „vanaf woensdag zitten we in de oppositie.” Op papier kan Berlusconi niet op voldoende steun rekenen. Als alle 630 leden van het Huis van Afgevaardigen dinsdag komen opdagen, zullen naar verwachting 317 parlementariërs de regering naar huis sturen. Maar papier is geduldig, en Berlusconi is sterk bedreven in het overtuigen van aarzelende parlementariërs. Zo betwijfelde het parlementslid Domenico Scilipoti, nog wel lid van een felle anti-Berlusconipartij, openlijk of hij Berlusconi misschien toch moet steunen. Volgens Massimo Calearo zijn op de ‘stemmenmarkt’ overlopers goed voor 350.000 tot 500.000 euro. En Calearo kan het weten. Eenmaal voor de linkse Democratische Partij in 2008 gekozen in het parlement stak hij over naar het rechtse kamp van Berlusconi. Ook de Senaat stemt dinsdag.

Dat het zo ver heeft kunnen komen ligt grotendeels aan Berlusconi zelf. Sinds anderhalf jaar voert hij zijn regering (zijn vierde kabinet in zestien jaar tijd) krachteloos aan. Berlusconi lijkt vooral zijn tijd te verdoen met het houden van feesten in een van zijn vele residenties. In de media gaat het eigenlijk alleen nog maar over zijn vermeende escapades met vrouwen en meisjes. Zelfs zijn trouwste medewerkers vinden hem uitgeblust. Dat de Amerikaanse ambassade in Rome berichten naar Washington kon versturen –zo bleek uit een van de WikiLeaksdocumenten– waarin wordt gesteld dat Berlusconi „lichamelijk en politiek een wrak is”, is te danken aan de loslippigheid van Gianni Letta, dé man achter de schermen van Berlusconi.

De uitkomst van de stemming van dinsdag kan dan onzeker zijn, het lijkt dat het over en uit is met Berlusconi. „Als de regering morgen toch het vertrouwen krijgt, is dat ontegenzeggelijk een overwinning voor het leiderschap van Berlusconi. Maar zo’n succes kan niets afdoen aan het feit dat de grote berlusconiaanse belofte voorbij is”, aldus een commentator in de Corriere della Sera.