Dr. M. J. Paul: HSV is een compromis

De HSV werd zaterdag aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Heverlee gepresenteerd voor het Vlaamse taalgebied. Zo’n tweehonderd bezoekers uit Nederland en België woonden de bijeenkomst bij.

Dr. Paul, docent in Ede en Heverlee en medewerker van de HSV, stelde dat gemeenteleden tegenwoordig gewend zijn aan diverse vertalingen. „Voorgangers en predikanten zullen dat goed moeten beseffen.” Het initiatief tot de HSV is mede genomen doordat fundamentele bezwaren tegen de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) vanuit orthodoxe kring niet gehonoreerd werden, zo memoreerde hij het ontstaan van de HSV.

Dr. Paul is enthousiast over het resultaat van de HSV. „De HSV is erg brontaalgericht en vrij sterk, maar niet star concordant vertaald. Zij gebruikt hedendaagse taal die toch aansluit bij de beleving en het uitgangspunt van het geloof. Hedendaagse wetenschappelijke kennis is verwerkt, poëzie en proza zijn verschillend afgedrukt en wanneer vrijer vertaald is dan de brontekst letterlijk aangeeft, is dit verantwoord in een voetnoot.”

Is de HSV niet te laat nu de NBV al enkele jaren is ingeburgerd? Paul bemerkt dat het eerste enthousiasme over de NBV aan het wegebben is. „Zeker, de vertaling leest heel vlot, maar de problemen ontstaan bij nauwkeurige exegese en bijbelstudie. Opvallend dat ook in evangelische kring, waar in het verleden gemakkelijker dan in reformatorische kring van Bijbelvertaling gewisseld werd, enige teleurstelling merkbaar is.”

Paul respecteerde het standpunt van de Gereformeerde Bijbelstichting (GBS) om vast te houden aan de ongewijzigde Statenvertaling, „al komt het vasthouden aan een ongewijzigde Statenvertaling in toenemende mate in strijd met in Dordt geformuleerde uitgangspunten, zoals de wetenschappelijkheid en de aansluiting bij de eigen taal. De grondtekst is geïnspireerd, niet de vertaling. De HSV is een poging om meer recht te doen aan de principes die Dordt hanteert.”

Paul betoogde dat er een plaats blijft van de HSV naast de Statenvertaling en de NBV. „De HSV heeft een geheel eigen doelgroep, namelijk vooral de mensen die Gods Woord graag in hedendaagse taal lezen, maar ook een vertaling hebben die dicht bij de grondtaal blijft. Een vertaling is maar een vertaling en slechts een hulpmiddel. Het gaat erom –welke vertaling we ook gebruiken– dat God tot ons spreekt en dat wij luisteren en gehoorzamen.”

Drs. L. B. C. Boot, coördinator van het Oude Testament van de HSV, wees op een tijdkloof van bijna vierhonderd jaar met de Statenvertaling. „Die tijdkloof veroorzaakt een grote taalkloof. Taal is immers voortdurend in beweging en het is logisch dat een vertaling van bijna vier eeuwen oud voor heel veel mensen vandaag minder goed te begrijpen is. Bovendien zijn er in de laatste vier eeuwen vondsten gedaan die geleid hebben tot een betere kennis van de grondtekst, de grondtaal en de culturele achtergronden van de Bijbel. In dat opzicht zou je ook van een kenniskloof kunnen spreken.”

Ondanks de genoemde tijdkloof, taalkloof en kenniskloof blijkt de Statenvertaling tot op de dag van vandaag een van de meest betrouwbare vertalingen te zijn van de Bijbel, die zo dicht mogelijk aansluit bij de grondtekst, aldus drs. Boot. De HSV is geen hertaling van de Statenvertaling, maar een herziening. „Met hertaling bedoel ik dat verouderde woorden en uitdrukkingen in een boek vervangen worden door meer hedendaagse equivalenten, zodat de toegankelijkheid van de tekst wordt vergroot. In de gebruiksgeschiedenis van de Statenvertaling is dit al talloze keren gebeurd.”

De HSV heeft respect getoond voor de vertaalkeuzes en interpretaties van de Statenvertalers. „Onovertroffen zijn in dit verband de verklarende aantekeningen, de zogenaamde Kanttekeningen bij de Statenvertaling, waarin onbekommerd allerlei vertaalalternatieven worden gegeven. Daar is dankbaar gebruik van gemaakt. Meer dan eens is een keuze gemaakt die als alternatief in de Kanttekeningen vermeld staat.”

De HSV heeft qua stijl zo veel mogelijk aansluiting is gezocht bij het ‘coloriet’ van de Statenvertaling en zijn de huidige inzichten op het gebied van de cultuur, de taal en de grammatica en de woordbetekenis ingevoerd. „Dat betekent regelmatig een correctie ten opzichte van de Statenvertaling.”

Een ander uitgangspunt van de HSV vormde het streven naar consistentie in de vertaling. Het computerprogramma Paratext bleek voor vertaalwerk een voortreffelijk hulpmiddel om nauwkeurig bij te houden hoe een bepaald grondwoord vertaald is en in welke contexten. „Een complete concordantie is met enkele muisklikken gegenereerd. En de vertaler wordt ten slotte al een beetje zetter, omdat de verschillende stijlen op scherm zichtbaar zijn.”

De inconsistenties in de Statenvertaling zijn volgens drs. Boot allang bekend. „Wie de Statenvertaling gaat herzien, stuit op tal van die inconsistenties. In veel opzichten is de HSV dan ook consistenter te noemen dan de SV. Tijdens het herzieningsproces is vrij precies bijgehouden hoe elk Hebreeuws en Grieks woord in de HSV is weergegeven, afhankelijk van het zinsverband, en daar is strak de hand aangehouden. Bovendien komt het streven naar consistentie de eenheid én de kwaliteit van de vertaling ten goede.”

Volgens dr. Eveline van Staalduine-Sulman, universitair docent Oude Testament aan de Vrije Universiteit, scoort de HSV hoog in nauwkeurigheid, maar het verhalende element van geschiedenissen in de tegenwoordige tijd zou volgens haar sterker naar voren komen. „De NBV leest wat dat betreft als een trein, maar als je inzoemt op details en je een studiebijbel prefereert, dan verdient de HSV de voorkeur.”

Kris Vleugels, voorzitter van de Evangelische Alliantie in Vlaanderen, is ervan overtuigd dat de HSV haar plaats zal verwerven in Vlaanderen, maar zij zal zeker niet de enige vertaling zijn. „Een vertaling blijft mensenwerk en nooit zal één vertaling als dé bijbelgetrouwe mogen gelden.”

Uit onderzoek in Vlaanderen blijkt dat de NBV dermate is ingeburgerd in evangelische kringen dat er de nodige scepsis heerst of de HSV het in de gemeenten zal halen. De HSV is wel een uitstekende studiebijbel, zo betoogde de Vlaamse ds. Herman Spaargaren.

ETF-rector prof. dr. Patrick Nullens hoopte dat de HSV veel christenen in Vlaanderen mag aanzetten tot „intense Bijbelstudie. Nieuwe vertalingen moeten aanzetten tot nieuwe studie van de Bijbel, anders verliezen we als kerken ons fundament. De HSV dwingt ons om traag, aandachtig en met respect Gods Woord te lezen.”

Dr. M. J. Paul: HSV is een compromis

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?