„Dood door schuld”, verweet fractievoorzitter Thieme van de Partij voor de Dieren het kabinet enkele maanden geleden. Als er eerder was ingegrepen, waren volgens haar veel minder mensen met Q-koorts besmet geraakt en zouden er minder patiënten aan de ziekte zijn overleden. Thieme concludeerde gisteren op basis van het rapport van de commissie-Van Dijk dat ze destijds gelijk had.

De commissievoorzitter reageerde minder stellig op de vraag of de overheid met eerder en krachtiger ingrijpen bij de Q-koortsuitbraak had kunnen voorkomen dat zo veel mensen ziek werden. „Men had doortastender kunnen en moeten optreden, maar we weten niet of de uitkomst dan anders was geweest”, aldus Van Dijk.

In vrijwel ieder onderzoek na een ramp, ongeval of epidemie komt de schuldvraag naar boven. Kennelijk leeft sterk de behoefte om iemand of een instantie verantwoordelijk te houden voor de geleden schade.

Had in het geval van Q-koorts voorkomen kunnen worden dat het kalf verdronk? Dat is achteraf lastig vast te stellen. Van Dijk wees er gisteren op dat Q-koorts ten tijde van de uitbraak een vrij onbekend ziekte was, die bovendien niet als gevaarlijk te boek stond. Veel kennis over de verspreiding onder mensen was ook niet voorhanden. Bovendien waren artsen ten tijde van de uitbraak druk met de Mexicaanse griep en dierenartsen hadden hun handen vol aan blauwtong. „De Q-koorts ging daar als een sluipmoordenaar tussendoor”, zei CDA-Kamerlid Ormel maandag.

Belangrijker dan de schuldvraag is volgens Van Dijk dat er lessen worden getrokken uit de gemaakte fouten. De put moet zogezegd gedempt. Van Dijk: „Nog 86 andere dierziekten die kunnen overspringen op de mens kunnen ons elk moment treffen, dus het is belangrijk dat we hiervan leren.”

Een van de aanbevelingen die de commissie doet, is dat het ministerie van Volksgezondheid bij een toekomstige, soortgelijke crisis de regie krijgt. Daarmee wordt verder beknibbeld op de toch al slinkende invloed van Landbouw –voorheen een machtig instituut– waar tot op heden besmettelijke dierziektes dienen te worden gemeld.

Het opvolgen van aanbevelingen kan voorkomen dat het spreekwoordelijke kalf opnieuw verdrinkt. Na de Volendambrand bijvoorbeeld zijn tal van brandveiligheidseisen aangescherpt. Een herhaling is sindsdien voorkomen.

Garanties dat het nooit meer fout gaat, zijn echter niet te geven. Het kan zijn dat de put op de verkeerde of op een onvoldoende wijze is gedempt. Het dierziektebeleid werd verbeterd na de varkenspest- en MKZ-uitbraken. Tegen Q-koorts hielp dat niet, omdat het een nieuwe ziekte betrof.

En, stellen sommigen, zolang we in Nederland de intensieve veehouderij aanhouden, zullen grote, diep ingrijpende dierziekte-uitbraken nooit kunnen worden voorkomen.

En als de put wel effectief is gedempt, dan leert de praktijk dat er zich dan elders wel weer een nieuwe put voordoet. Kalveren zullen blijven verdrinken.