Twee tot drie uur per dag steekt de initiatiefnemer van het Platform Stop Invasieve Exoten in zijn vereniging. Om zich in te lezen, mensen via nieuwsberichten te informeren en, niet in de laatste plaats, de overheid keer op keer het vuur na aan de schenen te leggen.

Niet zonder reden, want sinds de Aziatische tijgermug in 2005 voor het eerst in Nederland opduikt, treffen controleurs keer op keer nieuwe muggen en larven aan. Eerst alleen in en om plantenkassen, maar sinds kort ook bij importeurs van oude banden.

De tijgermug is een klein, maar fel mugje dat oorspronkelijk uit Azië komt. Inmiddels heeft hij zich over een groot deel van de wereld verspreid. Ook Nederland is de klos, importeurs van lucky bamboo halen hem onbedoeld binnen. Deze populaire Aziatische sierplant komt uit China aan op water of gel, waarin eitjes en larven prima overleven. Dat kan zomaar leiden tot een wolk agressieve muggen die kasmedewerkers en zelfs omwonenden belagen.

Verontrustender is dat de tijgermug virusinfecties kan overbrengen, waaronder knokkelkoorts, gele koorts en Chikungunya, een tropisch virus dat tijdelijk huid- en gewrichtsklachten geeft. Bovendien voelt hij zich in het vochtige Nederlandse klimaat als een vis in het water.

Ruim vijf jaar later is er aan de situatie nauwelijks iets veranderd. Onbegrijpelijk, aldus Reinhold. „Ook dit jaar weer zijn bij zes van de negen onderzochte importeurs muggen aangetroffen.”

Dat het ook anders kan, leert de Amsterdamse jurist als hij samen met muggenexpert dr. ir. Bart Knols een bezoek brengt aan Oriental Group, een importeur die zijn zaakjes goed op orde heeft. „Bij deze man zijn slechts enkele keren tijgermuggen aangetroffen, nadat hij door misoogsten gedwongen was een andere leverancier te benaderen. Normaal gesproken eist hij van de Aziaten dat de planten door gebruik van horren en sluizen gegarandeerd mugvrij zijn.”

Onder druk van de Tweede Kamer vaardigt het ministerie van VWS begin 2009 een wettelijke regeling uit die import van tijgermuggen verbiedt. Al na een paar maanden blijkt uit controles dat de regeling wordt overtreden, maar de minister komt niet in actie.

Reden voor Reinhold om nu met een verzoek om handhaving naar de rechter stappen. „In eerste instantie antwoordt het ministerie op mijn vragen hierover dat importeren van tijgermuggen niet hetzelfde is als verhandelen. Met andere woorden: je mag ze wel binnenhalen, maar niet met de plantjes verkopen. In het verweerschrift komt de minister daarop terug, maar van handhaving is nog steeds geen sprake.”

Het is vooral zijn verantwoordelijkheid als burger die Reinhold drijft. „De wijze waarop de overheid het probleem aanpakt, verbaast me. Ik begrijp al dat zwalken niet. De volledige briefwisseling staat op mijn website. Daarin is te zien hoe het ministerie zich keer op keer vastpraat en onder druk van bijvoorbeeld de Tweede Kamer op zaken terugkomt.”

Opvallend is volgens Reinhold de alertheid van de overheid op insectenplagen die de landbouw –en dus de economie– kunnen schaden. Loopt de volksgezondheid gevaar, dan loopt men minder hard. „Treffen controleurs de Aziatische boktor aan, dan gaan alle seinen op rood. Boktorren hebben op bomen en de teelt ervan een verwoestend effect. Op dat gebied is prima wetgeving voorhanden.”

Knols ziet dezelfde tweeslachtigheid. „Als het over vee gaat, zoals bij blauwtong in 2006, dan treedt de overheid daadkrachtig op. Er dreigt immers een exportverbod boven het hoofd en dat kost geld. Draaiboeken voor door muggen overdraagbare ziekten zijn er nauwelijks. Dat geeft te denken.”

Een epidemie is zeker niet denkbeeldig, maakt Knols op uit de situatie afgelopen zomer in Zuid-Europa, waar de tijgermug zich definitief heeft gevestigd (zie kader). Knols: „Er is sprake van een trend. Sinds 2007 zijn er opvallend veel incidenten, mijns inziens een duidelijk signaal. Het is tijd voor passend beleid op Europees niveau.”

De tijgermug is al jarenlang bezig aan een opmars uit Zuid-Europa, maar het meeste gevaar ligt volgens Reinhold in de import van lucky bamboo en oude banden. „Banden zijn het risicovolst. Bij zeker 6 van de 33 onderzochte bedrijven zijn larven of muggen gevonden en controle en bestrijding is veel lastiger dan in een kas. Controleurs hebben absoluut geen zicht op wat zich binnen een bandenstapel afspeelt. In een plasje water dat in een band blijft staan, kunnen uit eitjes zomaar tientallen muggen tot ontwikkeling komen. Snelle verspreiding ligt op de loer.”

De bedrijven verhandelen geen autobanden, maar grote exemplaren van graafmachines, vrachtwagens en vliegtuigen. Vanuit de hele wereld worden ze zo goedkoop mogelijk aangevoerd. Importeurs voorzien ze van een nieuw loopvlak en verkopen ze met forse winst. „Zwart goud, noemt een handelaar het zelf.”

Het ministerie van VWS zet in op controle en bestrijding, maar spoort importeurs niet aan tot invoer van ‘schone’ banden. „Dat kan wel. Zorg ervoor dat banden en muggen niet bij elkaar kunnen komen door ze bijvoorbeeld droog op te slaan. Dat kost natuurlijk wel geld.”

Reinhold volgt de verrichtingen van de overheid op de voet. „Desnoods span ik opnieuw een rechtszaak aan.”

www.tijgermug.info, www.invasieve-exoten.nl

Vijf jaar vogelvrij

Zomer 2005: De Plantenziektekundige Dienst treft in Nederland voor het eerst tijgermuggen aan. Ze vliegen rond in de kas van een importeur van lucky bamboo en vallen het personeel al wekenlang lastig. De vondst blijkt het topje van de ijsberg.

Oktober 2006: Ondertekening van een convenant door overheid en importeurs. De overeenkomst blijkt door onzorgvuldige formulering al na twee weken achterhaald.

Maart 2007: Partij voor de Dieren stelt kritische Kamervragen. De minister bagatelliseert risico’s. Een halfjaar later stellen PvdA en CU opnieuw Kamervragen.

Oktober 2007: Ondertekening van een tweede convenant. Anders dan bij tegenstelling tot het eerste is naleving niet afdwingbaar.

Februari 2008: De Tweede Kamer neemt motie aan om importeurs ertoe te verplichten planten na aankomst in quarantaine te plaatsen. De minister vindt de motie disproportioneel.

Januari 2009: Het ministerie van VWS vaardigt onder druk een wettelijke regeling uit om de invoer van tijgermuggen via import van lucky bamboo een halt toe te roepen, maar treedt niet handhavend op.

Zomer 2009: De eerste exotische muggen ontdekt bij bandenimporteurs.

Zomer 2010: Meer exotische muggen gevonden bij bandenbedrijven, waaronder de tijgermug en de gelekoortsmug. De overheid controleert en bestrijdt, maar wil importeurs geen invoerverbod van exotische muggen opleggen.

19 november 2010: Rechtszaak Platform Stop Invasieve Exoten.

Tropische toestanden

In Zuid-Europa regende het afgelopen zomer meldingen van virusinfecties waarbij tijgermuggen een rol spelen. De mug kan via een beet virussen van mens op mens overbrengen. Op veel plaatsen hebben tijgermuggen zich na invoer via oude banden blijvend gevestigd. Een overzicht.

In het Zuid-Franse Nice raken twee mensen door toedoen van de tijgermug besmet met het denguevirus, dat knokkelkoorts veroorzaakt. Het is voor zover bekend de tweede keer in de geschiedenis dat tijgermuggen in Europa mensen met een tropisch virus infecteren. In Italië veroorzaakt de mug in 2007 een uitbraak van Chikungunya, met ruim 250 zieken en een dode als gevolg.

Tijgermuggen besmetten, eveneens in Zuid-Frankrijk, twee 12-jarige meisjes met Chikungunya, een tropisch virus dat tijdelijk huid- en gewrichtsklachten geeft.

Een Duitse toerist loopt in Kroatië knokkelkoorts op. Een tijgermug heeft het virus waarschijnlijk opgepikt bij iemand die de ziekte elders heeft gekregen.

In Griekenland, Roemenië, Hongarije, Spanje en Italië lopen mensen het West-Nijlvirus op. In Griekenland is sprake van een epidemie, met 34 doden als gevolg. Het West-Nijlvirus veroorzaakt onder meer in Noord-Amerika grote problemen. Tal van muggen –zowel inheems als uitheems– kunnen het virus verspreiden. Tijgermuggen doen dit in sterke mate.