Ruim tien jaar na de laatste scheuring in de Free Church maken 
velen zich opnieuw zorgen over de toekomst van de kerk. De groep die pleit voor verandering zegt dat de kerk „uitsterft” als de kerk alle muziek behalve onbegeleide psalmen verbiedt. Het andere deel is bang dat de kerk wegdrijft van haar rijke traditie.

Het zingen van uitsluitend psalmen zonder begeleiding is een belangrijke karaktertrek van de kleine presbyteriaanse kerken in Schotland. Met 11.000 kerkgangers (onder wie 4500 belijdende leden) is de Free Church na de (nationale) Church of Scotland in omvang de tweede reformatorische kerk. De Church of Scotland is echter in de negentiende eeuw al gezangen gaan zingen met orgelbegeleiding.

Al vanaf de Reformatie hebben de Schotten zich op dit punt moeten verdedigen. Diverse koningen wilden de Schotse kerk aanpassen aan de anglicaanse liturgie. En in latere tijden waren het vooral de baptisten (van arminiaans tot streng calvinistisch) die de Schotse kerken hierop bevroegen. De Free Church kwam (samen met de Free Presbyterian Church en enkele kleinere groepen) op dit punt steeds meer alleen te staan.

De regel gaat terug op artikel 21.1 van de Westminster Confessie dat stelt dat God niet mag worden vereerd op „een manier die niet in de Heilige Schrift is voorgeschreven.”

De kwestie van de „zuivere aanbidding” (”purity of worship”) is binnen de Free Church een uiterst gevoelige. Zeker voor het traditionele deel binnen de kerk valt het voorstel om gezangen toe te laten te vergelijken met een plan voor een kerstboom in een Nederlandse gereformeerde gemeente.

De kerk besloot daarom niet alleen een extra synode te houden, maar voor het eerst sinds 1843 één op volle sterkte. Vanavond zullen alle dienstdoende predikanten en evenveel ouderlingen zich verzamelen in de synodezaal, in St. Columba’s Free Church in Edinburgh. Met ongeveer honderd predikanten ligt het aantal synodeleden rond de 200. Normaal is het aantal synodeleden ongeveer 80.

Een van de pleitbezorgers van verandering is ds. David Robertson uit Dundee. Als hoofdredacteur van het officiële kerkblad The Record heeft hij dit onderwerp hoog op de agenda weten krijgen. Afgelopen zomer schreef hij dat het „bewijs voor exclusief psalmen zingen zwak” is. Deze maand noemde hij het „belachelijk” dat men ”Amazing Grace” wel tijdens gewone bijeenkomsten mag zingen, maar dat het zondig zou zijn om dat op zondagmorgen in de dienst te doen. Net als in de keuze voor de Bijbelvertaling zouden kerken­raden ook op muzikaal gebied vrijheid moeten hebben.

De kerk moet erkennen dat het „gewoon Bijbels” is om ook andere geestelijke liederen te zingen, stelt ds. Robertson in een toelichting. „De psalmen manen ons tot het gebruik van instrumenten. En Paulus roept ons op tot het zingen van psalmen, gezangen en geestelijke liederen. Nergens in het Nieuwe Testament blijkt dat men zich beperkte tot psalmen.”

Dat Paulus hier drie soorten psalmen zou bedoelen –zoals Schotse theologen vanouds zeggen, evenals de kanttekeningen bij de Statenvertaling– gaat er bij Robertson niet in. „Dat is bespottelijk. Je legt dan je eigen standpunt op aan de Schrift. Geen serieuze exegeet verdedigt zoiets.”

Ds. Kenneth Stewart uit Glasgow schreef op verzoek van de synodecommissie een stuk waarin hij de traditionele lijn verdedigt. „De kerk vraagt de gemeente zich in de lofzang te beperken tot geïnspireerde teksten. Strikt genomen biedt dat ook ruimte voor andere Schriftberijmingen, al zingt geen enkele gemeente die daadwerkelijk. Ik ben ervan overtuigd dat de 150 psalmen al in de tijd van het Nieuwe Testament het belangrijkste liedboek waren, en dat dit ook aan ons is gegeven.”

Ds. Robertson wil de gemeente van Dundee omvormen tot een apologetisch centrum en probeert daarom aantrekkingskracht uit te oefenen op jonge intellectuelen. „Vergeet niet dat we in een muziekcultuur leven. Met exclusief psalmen zingen isoleer je jezelf. Behalve dat het on-Bijbels is, is het ook nog eens niet-oecumenisch. Alle andere kerken –zoals onze zusterkerken in Nederland– zingen anders.”

De gemeente van Dundee besloot daarom tot een rigoureuze oplossing. „In de ochtend hebben we nog een officiële dienst, volgens de regels van de Free Church. ’s Avonds houden we een open bijeenkomst, met gezangen en muziekinstrumenten. De opkomst in die avondbijeenkomst is drie keer zo hoog. Vasthouden aan de status-quo is dus het verhinderen van groei.”

Ds. Stewart heeft in Glasgow een totaal andere ervaring. „In tien jaar is de opkomst hier gestegen van 50 naar 250. Veel nieuwkomers hebben geen achtergrond met alleen psalmen, maar men houdt wel van de puurheid ervan.”

Volgens Stewart komt kerkgroei vooral door een levende prediking van de Bijbel. „De proclamatie van het Woord van God doet wonderen. Ook binnen de Free Church zouden we best meer accent op de prediking mogen leggen.”

Robertson ziet de komende synode als een „absolute waterscheiding.” „Het is de keus tussen aanpassen of uitsterven. Ongeveer 40 procent van de ambtsdragers heeft aangegeven voor verandering te zijn. Als alles blijft zoals het is, zullen velen geërgerd weglopen. Of er zullen zo veel experimenten komen dat de kerk dat niet meer met tuchtmaatregelen kan corrigeren.”

Stewart betreurt het elke maand in de The Record de pleidooien van een „mondige minderheid” te lezen. „Dat leidt enorm af van de zaak waar het werkelijk om gaat, namelijk het getuigenis in een atheïstisch Schotland. We hebben net een scheuring achter de rug, en nu komt deze nieuwe bedreiging van de eenheid van de kerk.”

Voor opnames van Schotse psalmen (gemeente zowel als koor):

www.psalm-singing.org

www.psalm-singing.org/recordings

www.psalm-singing.org/recordings/2

www.christianstogether.net/Publisher/article.aspx?id=98547

Speciale pagina over de synode van de Free Church

Rapporten vanuit verschillende richtingen van de Free Church

Verslag van symposium over kerkmuziek in augustus.