Het ziet eruit als een kleine bom en hangt onder de romp van een Nederlandse F-16 die onder een afdak staat op Kandahar Air Field (KAF), een gigantisch vliegveld in het zuiden van Afghanistan. Eenmaal in de lucht verzamelt RecceLite, een soort supercamera, beelden van het Afghaanse landschap.

RecceLite, het digitale luchtverkenningssysteem van de Koninklijke Luchtmacht, wordt sinds september 2009 ingezet in Afghanistan voor het opsporen van bermbommen. Een F-16 met een RecceLitegondel onder de romp raast over een bepaald gebied en maakt duizenden digitale foto’s die later door beeldanalisten worden bekeken. Op 18 september van dit jaar werd de 1 miljoenste foto boven Afghanistan gemaakt en geanalyseerd.

Zo scannen F-16’s de route die konvooien van de Redeployment Task Force (RDTF) rijden van Tarin Kowt naar Kandahar. De RDTF zorgt sinds augustus van dit jaar voor de terugtrekking van mensen en materieel uit de provincie Uruzgan. Op het 180 kilometer lange stuk vinden de beeldanalisten enkele tientallen plekken waar iets aan de hand kan zijn.

De beelden komen binnen bij het Tactical Air Reconnaissance Centre (TARC). Het team zit aan het einde van een containergang op een goed beveiligd deel van het Nederlandse kamp op de vliegbasis in Kandahar. Vijf militairen zijn de hele dag bezig om de duizenden foto’s te analyseren. Door beelden van dezelfde weg van gisteren en vandaag te vergelijken, vallen verschillen op. „We letten op verschuivingen in het landschap”, zegt sergeant-majoor Marco (35), coördinator RecceLite.

De luchtmacht heeft meerdere RecceLitegondels in Afghanistan. Ze zijn enkele jaren geleden gekocht van de Israëlische defensiefirma Rafael. „Het systeem is uniek in dit oorlogsgebied”, aldus Marco. Geen enkele andere luchtmacht die deel uitmaakt van de NAVO-operatie in Afghanistan heeft RecceLite aan boord. „Ons systeem staat in hoog aanzien. De verzoeken om ondersteuning blijven binnenstromen. We kunnen de vraag nauwelijks aan.”

Het systeem werkt volledig zelfstandig. De foto’s kunnen na de missie worden bekeken, maar het is ook mogelijk om online mee te kijken met de gondel. De vlieger kan worden geïnformeerd via radio en sms. De snelheid waarmee en de hoogte waarop een F-16 met RecceLite vliegt, is geheim. „Houd het maar op middelbare hoogte. We willen graag uit de buurt blijven van kleinkaliberwapens.”

In het zuiden van Afghanistan zijn door ISAF verschillende routes geoormerkt, onder andere die van Tarin Kowt naar Kandahar. Een F-16 met RecceLite vliegt twee keer over de route. „Op dag 1 is de nulmeting, op dag 2 de detectievlucht.” In de TARC komen de zwart-witbeelden op het scherm. Marco: „Het is de kunst om bermbommen te vinden. De computer zelf is vrij dom. Het systeem vergelijkt de grijswaarden en kijkt naar veranderingen. De beeldanalisten zijn getraind op subtiele wijzigingen in het landschap, bijvoorbeeld in de bermen langs wegen.”

Grondcommandanten krijgen onmiddellijk een melding als een verdachte plek in beeld is. „Je wilt zo snel mogelijk de locatie van een bermbom naar buiten brengen voordat er iemand op rijdt. Maar ook als de commandant hoort dat er niets is gevonden, is hij blij. Het geeft de mensen in een konvooi een veilig gevoel.”

Overigens blijven de beelden, en dus de vergaarde informatie, eigendom van Nederland. Publicatie van de haarscherpe zwart-witbeelden vereist toestemming van de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst (MIVD).

Foto’s maken met de RecceLitegondel is geen kunst. Een uitdaging vormt wel de interpretatie van de beelden door analisten binnen de beschikbare tijd die ze hebben. De beeldanalisten kunnen niet uren achter elkaar de beelden interpreteren. „Anders ga je roze olifantjes zien.” Opdrachten voor of ondersteuning van de Nederlandse militairen in Afghanistan gaan altijd boven verzoeken vanuit ISAF.

De ‘tegenstander’ heeft uiteraard ook weet van het geavanceerde verkenningsysteem vanuit de lucht. Sergeant-majoor Marco glimlacht: „In een oorlog is het altijd actie en reactie. Ze verzinnen zelf ook nieuwe dingen. Het is net een schaakspel.”

Nederlandse luchtmacht goed bezig

Tijdens de NAVO-top eind deze week in Lissabon zal op Nederland druk worden uitgeoefend om in ieder geval de vier F-16-gevechtsvliegtuigen in Afghanistan te houden. Bij het kabinet-Rutte ligt ook het verzoek op tafel om trainers te leveren die Afghaanse militairen en politieagenten kunnen opleiden.

Kolonel Gerbe Verhaaf (43), zelf F-16-vlieger en commandant van de Air Task Force in Kandahar, merkt dat de Nederlandse toestellen „met argusogen” worden gevolgd. „Er zijn hier op KAF Britten, Belgen, Amerikanen, Duitsers en Nederlanders met gevechtsvliegtuigen. We zijn met z’n allen bezig met een missie, maar onze partners zeggen zelf dat ze niet aan de kwaliteit van ons verkenningssysteem kunnen tippen. Een teken dat de Nederlandse luchtmacht goed bezig is.”

De luchtmacht is al sinds eind 2002 met F-16’s actief in Afghanistan, later kwamen er gevechts- en transporthelikopters bij. De inzet van Nederlandse F-16’s en Apaches maken in Afghanistan het verschil tussen leven en dood, meent Verhaaf. „Als klein land mogen wij best trots zijn op wat we hebben gepresteerd. De Amerikanen kondigen aan zich terug te trekken, de Afghanen zullen zelf moeten zorgen voor de veiligheid in hun eigen land. De NAVO moet voorlopig echter een stevige voet aan de grond houden. De klus in Afghanistan moet worden afgemaakt.”