Vroeger was een glas-in-loodraam pure noodzaak. De techniek om grote glasplaten te vervaardigen bestond nog niet en forse ramen werden samengesteld uit kleine stukjes glas, op hun plaats gehouden door een gesoldeerd loodprofiel. Van de nood werd overigens wel een deugd gemaakt. Niemand schreef voor dat al die stukjes glas per se helder zouden moeten zijn. Met de mooiste glaskunst tot gevolg.

De techniek werd en wordt nog voornamelijk toegepast door vakmannen en restaurateurs, maar toch is glas-in-loodkunst bereikbaar voor iedereen, meent Clarien Foolen (54) uit Sint-Oedenrode. De creatieve Brabantse raakte in de jaren zeventig gefascineerd door de glas-in-loodtechniek en in 1980 maakte ze haar eerste raam. „M’n moeder was volgens mij de enige in heel Nederland die hobbymatig met de techniek bezig was”, vertelt dochter Jodi Aben-Foolen (29).

Clarien leerde bij, kocht betere materialen, begon opdrachten aan te nemen en besloot in 1985 van haar hobby haar werk te maken. Haar man gaf zijn baan op en ging ook aan de slag in de zaak. Inmiddels werkt bij Foka Glas een tiental mensen – vooral dames. Dochter Jodi zwaait er sinds een jaar de scepter. In de winkel vol kleurig glas kunnen klanten een raam of een lamp bestellen – of tijdens een zaterdagse workshop het vak leren.

Medewerker Emmy is aan het loden in het knusse atelier dat direct aan de winkelruimte grenst. Met een loodmes snijdt ze loodprofielen op maat. Naast haar ligt een vluchtige schets van het ontwerp. „Dit is niet zo’n moeilijk patroon, redelijk rechttoe-rechtaan, dan kan dat wel.” Een ontwerp met gebogen lijnen moet ze eerst tekenen op de computer.

Een tafel verder soldeert Marloes loodverbindingen. Geroutineerd houdt ze een staafje tin tegen de hete bout. De kunst is om de tin in een mooi bolletje op de loodverbinding te vlijen, waardoor je niet meer ziet hoe het loodprofiel loopt. Het lijkt eenvoudig, maar schijn bedriegt – en Marloes heeft tien jaar ervaring.

Geer Foolen snijdt glas op maat en Joyce is aan het patineren. Met een sponsje wrijft ze het lood van een gloednieuw raam in met een blauwige vloeistof. Dat is om het raam meteen al een doorleefde, ‘oude’ uitstraling mee te geven – een onschuldige vorm van geschiedvervalsing. Lood dat blootgesteld wordt aan zon, wind en regen kleurt na verloop van tijd dof donkergrijs. Omdat glas-in-loodramen tegenwoordig vaak zijn ingebed in een raam van dubbel glas, mist het metaal die strijd der elementen en blijft het altijd zilverachtig glimmen, tenzij je het dus patineert.

Foka Glas richt zich voornamelijk op particulieren. De winkel trekt klanten die hun huis restaureren, die een bijzonder motief in een raam willen laten verwerken of die een eigen ontwerp verwezenlijkt willen zien. Vrijwel alles is mogelijk. Jodi: „Soms willen mensen in elk raam van hun woning een ander patroon. Dat raden we altijd af. In één ruimte moet je hetzelfde patroon hanteren. Voor de eenheid.”

Klant Ton Briels (63) uit Aarle-Rixtel komt even kijken hoe het met zijn glas-in-loodraam gaat. De stukken glas zijn op maat gesneden en liggen klaar om in het lood te worden gezet. Het gebrandschilderde wapen van de gemeente waarvan Briels jarenlang gemeentesecretaris was, kan zijn goedkeuring meer dan wegdragen. „Ik ben uitermáte tevreden”, zegt hij. „Zo’n raam is bepaald niet goedkoop hoor. Maar dat weet je van tevoren. Zoiets krijg je niet voor een HEMA-prijsje.”

Briels wilde graag een glas-in-loodraam omdat er naast zijn landelijk gelegen huis nieuwbouw oprijst. „Twee verdiepingen hoog. De buren kunnen zo naar binnen kijken.” Met zijn nieuwe raam eert Briels straks zijn geliefde Aarle-Rixtel –„een parel in de gordel van smaragd rondom Helmond”–én sluit hij potentieel voyeuristische blikken buiten.

Glaskunst kun je maken met behulp van loden lijnen, maar ook met de zogeheten Tiffanytechniek, vernoemd naar de Amerikaanse glaskunstenaar Louis Comfort Tiffany. In de Brabantse winkel hangen diverse op Tiffany’s bekende art decolampen geënte ontwerpen. Het grote verschil met glas in lood is dat er bij de techniek geen lood aan te pas komt, maar koperfolie. „Met deze techniek kun je veel fijner werken en sierlijker vormen maken”, legt Jodi uit. Ze maakte zelf voor een klant eens een portret van diens Arabische volbloed in Tiffanystijl. Met succes. „De eigenaren kregen tranen in de ogen toen ze de raamhanger zagen. Hun paard was inmiddels dood. Het glaswerk werd dus een nog specialer herinnering.”

Heel basaal

Foka Glas geeft in de persoon van Clarien Foolen elke zaterdag workshops glas in lood, Tiffany en brandschilderen. Tijdens de workshop, die een hele zaterdag (van 09.00 tot 18.00 uur) duurt, leren deelnemers de complete techniek.

„Heel basaal, maar als je die beheerst, kun je in principe alles maken”, aldus dochter Jodi Aben. Noord-Brabant is niet echt een centraal gelegen provincie, maar volgens de eigenares komen mensen uit het hele land op de workshops af. Foka Glas speelt handig in op dit gegeven door op de site diverse bed & breakfasts en campings in de regio aan te bevelen.

www.foka-glas.nl