Winkelwarenhuis De Bijenkorf heeft geregeld zijn befaamde Dwaze Dagen. Maar ook de westerse politieke en monetaire autoriteiten kunnen er wat van.

Regels werden de afgelopen dagen consequent opgerekt of genegeerd, vooral om pijnlijke oplossingen voor pikante problemen vooruit te schuiven.

Neem de Verenigde Staten, waar voorzitter Ben Bernanke van het stelsel van centrale banken, de Fed, woensdagavond bekendmaakte voor 600 miljard aan knisperende ‘greenbacks’ (dollars) bij te drukken.

Door Amerikaanse staatsschulden op te kopen –wat neerkomt op het laten draaien van de geldpers– moet de Amerikaanse marktrente zakken, waardoor burgers en bedrijven de portemonnee weer trekken.

Sparen, ofwel schulden aflossen, wordt door die kunstmatig laag gehouden rente consequent ontmoedigd. Dat is op z’n minst opmerkelijk wanneer je bedenkt dat zo ongeveer alle economen het er toch wel over eens waren dat de VS, willen ze zich ontworstelen aan hun torenhoge schuldenlast, sparen weer vóór uitgeven zullen moeten zetten.

Werd het explosieve instrument van het zogenoemd kwantitatief verruimen tot nog toe door de Fed alleen ingezet in tijden van diepe crises, door het nu opnieuw toe te passen terwijl de Amerikaanse economie gewoon groeit, haalt de centrale bank een streep door alle geschreven en ongeschreven regels op dit punt: centrale banken behoren geen staatsschuld op te kopen.

Maar ook in Europa hebben autoriteiten duidelijk moeite om enige financiële zelfbeheersing aan de dag te leggen. Hier kennen we sinds vorige maand de ”Deal van Deauville”, u weet wel: het compromis over de strengere begrotingsregels waarmee Duitsland en Frankrijk de overige EU-landen vorige week het nakijken gaven.

De afspraak behelst dat landen die er, zoals Griekenland recent, een potje van maken wat betreft de overheidsschuld en begrotingstekorten, in tegenstelling tot alle verwachtingen straks toch geen automatische sancties opgelegd krijgen. De politiek houdt bij het vraagstuk over het al dan niet toekennen van boetes een flinke vinger in de pap, terwijl het verleden toch wel heeft aangetoond dat dit mechanisme nu juist niet werkt omdat landen elkaar zo consequent de hand boven het hoofd houden.

Hoe je ook staat tegenover vergaande Europese samenwerking en het hebben van één gemeenschappelijke munt in het bijzonder, duidelijk is toch dat nu die munt er eenmaal is, zijn betrouwbaarheid staat en valt met de hardheid en geloofwaardigheid van de achterliggende afspraken. Begrotingsdiscipline vraagt om een waakhond met tanden en dus om een stabiliteitspact waar je u tegen zegt.

Dat vonden de Nederlandse EU-afgevaardigden uiteraard ook. Maar toch trekt men die ‘harde lijn’ in de polder niet altijd consequent door. Zo werd deze week bekend dat alle kwakkelende pensioenfondsen –en dat zijn er nogal wat– hun geschonden dekkingsgraden het komende jaar niet, zoals de regels luiden, hoeven te herstellen door de pensioenpremies te verhogen. Minister Kamp (Sociale Zaken) geeft de fondsen opnieuw lucht, net zoals zijn voorganger (Donner) al eerder deed. Donderdag deed Kamp er nog een schepje bovenop: de regels betreffende de lage rente die pensioenen momenteel parten speelt, kunnen wat hem betreft eventueel worden versoepeld. Jongere generaties zullen dit Kamp bepaald niet in dank afnemen.

De tendens is duidelijk: het knellen van regels lijkt op alle mogelijke manieren te moeten worden voorkomen. Uitzonderingen zijn nodig, luidt het devies. En dat terwijl op het hoogtepunt van de krediet- en daaropvolgende schuldencrisis iedereen nog bereid leek in te stemmen met stevige regels. Zaak is dat, mits autoriteiten werkelijk alles op alles willen zetten om het geschonden vertrouwen van burgers in de toekomst te herstellen, ze zich gaan realiseren dat met regels niet gemarchandeerd mag worden. Een échte hervorming van het internationale financiële systeem is even nuttig als noodzakelijk.

Anders treedt op een zeker moment de wet van voormalig president (VS) Abraham Lincoln in werking: „Je kunt sommige mensen altijd voor de gek houden en alle mensen soms. Maar je kunt niet alle mensen altijd voor de gek houden.”