Het probleem is helder, de oplossing nog niet. Die lijkt zelfs verder weg nu we sinds gisteren weten dat minister Van Bijsterveldt (Onderwijs) havoscholen het recht geeft om vmbo’ers te weigeren, ook al hebben ze het oude mavodiploma op zak. Dit is bepaald geen opsteker voor de leerlingen.

In de oude situatie, voor 1999, bestond het voortgezet onderwijs grofweg uit twee kolommen: leerlingen konden de route mavo-havo-vwo volgen of de route lbo-mbo-hbo. In beide gevallen was de universiteit als hoogste afsluiting haalbaar. De overheid moedigde het stapelen van diploma’s aan vanuit de gedachte dat ook laatbloeiers een eerlijke kans in het onderwijs moeten krijgen.

Achteraf blijkt dit systeem zo gek nog niet. Het vmbo (de samenvoeging van het oude beroepsonderwijs en de oude mavo) kent weliswaar vier leerwegen die naar hun aard meer praktisch dan wel theoretisch gericht zijn, maar hinkt in feite op twee 
gedachten. Dat wreekt zich bij de doorstroming naar het vervolgonderwijs. Niet alleen de theoretisch ingestelde leerlingen missen een goede aansluiting op de havo, datzelfde geldt voor hun meer praktisch ingestelde leeftijdsgenoten richting het mbo. Daarmee loopt het vmbo 
het risico vlees noch vis te zijn.

Van diverse kanten is de afgelopen jaren gereageerd op de gesignaleerde knelpunten. Zo liet de Tweede Kamer in 2008, in het debat over het rapport van de commissie-Dijsselbloem die de recentste onderwijsvernieuwingen onderzocht, weten dat leerlingen meer kansen moeten krijgen om diploma’s te stapelen, net als voorheen. In het onderwijsveld klinkt al geruime tijd de wens om de oude mavoschool in ere te herstellen. Minister Van Bijsterveldt zal dat idee niet dwarsbomen, heeft ze eerder laten weten. De bal ligt nu op het speelveld van de scholen om hiermee daadwerkelijk iets te doen.

De Onderwijsraad adviseerde in maart dit jaar om vmbo-leerlingen in de theoretische leerweg én havisten samen in de brugklas wiskunde, Nederlands en Engels te geven. Het zijn de vakken waar vmbo’ers de meeste moeite mee hebben als ze doorstromen. Het voorstel verdient een serieuze kans.

Sinds 1 augustus geldt een aantal versoepelingen om de doorstroming van vmbo naar havo te verbeteren. Zo krijgen talentvolle derdejaars-vmbo’ers die willen overstappen naar havo 4 niet meer te maken met aanvullende toelatingseisen. Dat is mooi, maar er is meer te doen.

Het aansluitingsprobleem vmbo-havo betreft hoofdzakelijk drie punten. Havisten gaan sneller door de lesstof heen, krijgen meer huiswerk en worden geacht zelfstandiger te werken. Dat moet vooral zo blijven. Het vmbo is nu aan zet en moet talentvolle leerlingen meer uitdagen. De theoretische leerweg, niet voor niets de oude mavo, kan best een tandje pittiger.