Wat houden de tussentijdse verkiezingen precies in?

De verkiezingen heten tussentijdse verkiezingen omdat ze precies halverwege de ambts­termijn van een president komen. De huidige president, Barack Obama, is twee jaar geleden verkozen tot president. Bij de tussentijdse verkiezingen wordt er gestemd voor het Congres, rechters, schoolhoofden, openbare aanklagers en –in 37 staten– voor gouverneurs.

Het Congres, hoe zat dat ook alweer?

Het Congres is de volksvertegenwoordiging en de wetgevende instantie en bestaat uit twee kamers: de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Wetsvoorstellen worden doorgaans door beide kamers apart beoordeeld, tekstueel en inhoudelijk op elkaar afgestemd en vervolgens ter goedkeuring weer aan beide kamers voorgelegd.

Na goedkeuring gaat het uiteindelijke voorstel naar de president ter bekrachtiging. Grondwettelijke toetsing van wetten valt in de Verenigde Staten niet onder de taken van het Congres maar onder de bevoegdheden van het hooggerechtshof.

De politici in het Huis van Afgevaardigden vertegenwoordigen de districten in de vijftig Amerikaanse staten, terwijl er in de Senaat voor elke staat twee afgevaardigden zitten.

Wat is het belang van deze verkiezingen?

De Democraten hebben op dit moment in beide kamers van het Congres een ruime meerderheid. De Democraten bezetten 255 van de 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden. De Republikeinen bezetten er 178, terwijl er 2 zetels vacant zijn. In de Senaat zitten 56 Democratische senatoren, 41 Republikeinse en twee onafhankelijke senatoren. Eén zetel is vacant.

Naar verwachting zullen de Democraten in beide kamers verlies boeken. De partij van de zittende president verliest in de regel zetels tijdens de tussentijdse verkiezingen. Het ziet ernaar uit dat de Democraten hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden verliezen, terwijl ze die in de Senaat waarschijnlijk zullen behouden.

Wat betekent het voor Obama als de Republikeinen de meerderheid in het Congres krijgen?

Amerikanen spreken van een ”verdeelde regering” wanneer de president tot een andere partij behoort dan de grootste partij in het Congres. Hoewel een dergelijke situatie in de jaren tachtig en negentig na tussentijdse verkiezingen de norm was, kan het de president de nodige problemen opleveren bij uitvoering van zijn beleid.

Wat is het belangrijkste thema tijdens de huidige campagne?

De economie. Ondanks alle steunmaatregelen onder Obama is de Amerikaanse economie nog steeds instabiel. Het werkloosheidscijfer ligt rond de 10 procent. Obama was twee jaar geleden nog de veelbelovende jonge kandidaat die de wereld wilde veranderen met slogans als ”Yes we can.” Nu moet hij veel teleurgestelde Amerikanen uitleggen wat er is misgegaan.

Zuinig aandoen dus, tijdens de campagne?

Nou nee, niet bepaald. De campagne voor de Congresverkiezingen was vorige week al de duurste uit de Amerikaanse geschiedenis. Volgens The Washington Post zou voor het eerst meer dan 2 miljard dollar (1,43 miljard euro) aan de campagne worden uitgegeven.

Zelfs de oorlogskassen van Barack Obama en John McCain waren in 2008 minder goed gevuld. Zij gaven bij de afgelopen presidentsverkiezingen gezamenlijk ongeveer 200 miljoen dollar (144 miljoen euro) minder uit aan hun campagnes.

Wat is de rol van de Tea Party­beweging in dit alles?

Die conservatieve beweging heeft een belangrijke rol gespeeld in de comeback van de Republikeinen. De prille groepering richt haar pijlen vooral tegen de steunmaatregelen voor Amerikaanse economie en de hervorming van de gezondheidszorg. Aanhangers eisen meer individuele vrij­heden. Belangrijkste kopstukken zijn oud-vicepresidentskandidaat Sarah Palin en presentator Glenn Beck van de tv-zender Fox.