„Snoeien om te groeien.” Deze oneliner in de regeringsverklaring van minister-president Rutte is ontleend aan het evangelie naar Johannes, hoofdstuk 15. Een aardige knipoog van Rutte naar zijn protestantse geloofsovertuiging.

Tegelijk is het een variant op „eerst het zuur, dan het zoet”, een uitspraak die zijn voorganger Balkenende bezigde in 2003. Ook hij deed aan leentjebuur bij de Bijbel en zinspeelde op het bittere water, dat zoet werd nadat Mozes er een stuk hout in wierp (Exodus 15). Overigens komt ”zoet na zuur” ook voor in de Statenberijming van Psalm 77:6 en in het negende couplet van het Wilhelmus.

De beeldspraak van Rutte toont dat de Nederlandse taal doorspekt is van aan de Bijbel ontleende frasen en beelden. Hoezeer dat ook te waarderen valt, toch moet ik helaas constateren dat het voorgenomen regeringsbeleid bepaald niet doordesemd is van belangrijke Bijbelse waarden. Dat geldt zeker het economisch beleid. Maar ook op andere beleidsterreinen is sprake van ontworteling en ontsporing, die vooral tot uitdrukking komen in individualisering en welvaartsstreven.

Wanneer we de gelijkenis van Jezus over de wijnstok en de ranken goed lezen, dan is snoeien niet primair gericht op groeien en presteren. Het doel van goed snoeiwerk is vrucht dragen (Johannes 15:8). Hier zien we dat Bijbels denken een heel andere taal spreekt dan hedendaags economisch denken. Vrucht dragen is wezenlijk wat anders dan presteren of het behalen van een beter rendement, gericht op nog meer welvaart.

De prestatiedrang –soms dwang– waarmee onze maatschappij is behept, laat nauwelijks ruimte voor vrucht dragen. Denk aan het onderwijs, de gezondheidszorg, de zondag als rustdag, de alom aanwezige reclame die mensen wil doen geloven dat consumeren het einde is. Als het om dergelijke zaken gaat, zijn de Tweede Kamerfracties van SGP, CDA en Christen­Unie op grond van hun politieke uitgangspunten verplicht om het regeringsbeleid uiterst kritisch te beoordelen.

Het is prima om mensen meer te prikkelen tot het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Een overheid die zich richt op haar kerntaken en overbodig beleid schrapt, schept daarvoor meer ruimte. Maar je kunt daarin doorslaan en te weinig oog hebben voor bijvoorbeeld gerechtvaardigde belangen van ontwikkelingslanden en de betekenis van een goede kwaliteit van de leefomgeving in de breedste zin van het woord. ”Laissez-faire” verschil nogal van ”laissez-fleurir”, een rake woordspeling van ds. H. G. Abma (1917-1992).

Goed snoeiwerk zal de verbinding tussen de wijnranken en de wijnstok versterken. Vertaald naar de samenleving spoort dit bestuur en burgers ertoe aan om belangrijke levensverbindingen, waarin God ieder mens plaatst, te koesteren. Voor het overheidsbeleid heeft dit tot gevolg dat ruimte en vrijheid wordt gegeven aan de (gezins)verbanden waarin (de meeste) mensen leven. Daarom stelt het mij bijzonder teleur dat in de regeringsverklaring ‘gewone gezinnen’ er zo bekaaid van afkomen. Ze worden zelfs niet eens genoemd.

De huidige maatschappij met haar snelle ontwikkelingen, vele uitdagingen en verleidingen stelt hoge eisen aan de opvoeding en karaktervorming van kinderen en jongeren. Wanneer ouders daarin willen investeren –en zo bijdragen aan de toekomst van de samenleving– geeft een verstandige regering daar ruimte en (fiscale) faciliteiten voor. Regeren is immers vooruitzien! Maar de Nederlandse overheid doet het omgekeerde, volgens het dogma dat ieder individu op eigen benen moet kunnen staan.

Als gevolg van deze liberale ideologie betalen eenverdienersgezinnen in verhouding veel meer belasting dan tweeverdienersgezinnen. Het kabinet-Rutte wil daar zelfs nog een schepje bovenop doen. Daar krijg je geen groei van, hoogstens wildgroei en zure druiven.

De huidige samenleving wordt gekenmerkt door vluchtigheid en hoge tijdsdruk. De omstandigheden om vruchtbaar te leven, zijn anno 2010 zeer ongunstig. De druk om te presteren wordt veel mensen te zwaar. Is dit geen teken aan de wand dat wij westerlingen het paard achter de wagen spannen, wanneer we het denken te redden met een nog hoger leeftempo en nog efficiënter werken? Hoe ontspannen klinkt de belofte uit het Evangelie dan, dat wie in Christus blijft veel vrucht zál dragen.

Het kabinet-Rutte wens ik veel wijsheid en inzicht toe bij zijn snoeiwerk. Laat ieder bidden om en hopen op een vruchtbaar beleid dat leidt tot geestelijke bloei van onze samenleving. Psalm 85 schetst het perspectief: „Dan spruit de trouw uit d’ aarde blij omhoog, gerechtigheid ziet neer van ’s hemels boog. Dan zal de Heer’ ons ’t goede weer doen zien!”

De auteur is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP.