De verandering van een krekel in een mier
Een van de bekende fabels van de Franse schrijver Jean de La Fontaine (1621-1695) gaat over een krekel en een mier (”La cigale et la fourmi”). In de zomer vermaakt de kunstzinnige krekel de mier met zijn gezang. De krekel sjirpt dag en nacht, terwijl buurvrouw mier bedrijvig op en neer kruipt door het gras. Als het winter wordt, heeft de krekel eten nodig. Maar de mier is onverbiddelijk: „Wat deed je toen de zon nog straalde/ En ik mijn voorraad binnenhaalde?” Het argument van de krekel dat hij voor de mier zong, vermag het diertje niet te vermurwen.
Met dit klassieke verhaal kun je meerdere kanten op. La Fontaine wilde op ironische manier de geringe waardering voor kunstenaars aantonen: hun kunstzinnige werk staat niet in aanzien bij ‘echte’ werkers. Intussen wordt het verhaal vaak aangehaald als illustratie van het adagio: Wie niet werkt, zal ook niet eten. Of als illustratie van het vooruitdenken in financieel beleid: Hou een appeltje voor de dorst achter de hand.
Massapsycholoog dr. Jaap van Ginneken, auteur van een succesvolle gids voor gezond geldbeheer (”Gek met geld”, uitg. Business Contact, 2010), kan zich in de typering „krekel” vinden. „Ik was de krekel, ja. Leuke dingen doen, en niet te veel vooruit denken. Toen ik dat een jaar of twaalf geleden wel ging doen, heb ik mijn spaargeld in een woekerpolis belegd”, aldus Van Ginneken in een recent Terdege-interview. „Bij een grote Franse verzekeringsmaatschappij, waarvan ik dacht dat er niets mee mis kon gaan. Het was echt een mooie regeling (…) Je kent al die verhalen. Het gevolg van mijn goedgelovigheid is, dat ik nu maar een deel van mijn ingelegde geld krijg uitgekeerd.” Van Ginneken is kritisch naar financieel adviseurs, politici en consumenten. Hij pleit ervoor dat mensen het „betrekkelijke van geld” inzien. „We hebben boven onze stand geleefd, en zullen voor dat gedrag moeten boeten.”
Een historisch perspectief op de crisis geeft het jongste themanummer van ”Holland. Historisch Tijdschrift” (nummer 3, 2010). Het is gewijd aan crises in het verleden, van het rampjaar 1672 tot de problemen met de geldcirculatie tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Zo laat historicus Harm Nijboer zien dat schilders in de gouden eeuw onvoldoende zicht hadden in de ontwikkeling van nieuwe markten. De kunstenaars wisten niet goed hoe ze hun „strategisch ondernemerschap” vorm moesten geven. „Het is ironisch om vast te stellen dat deze visueel ingestelde ondernemers zelf nauwelijks zicht hadden op de markt voor schilderkunst.”
Aan eenzelfde gebrek leden Nederlandse investeerders aan het begin van de twintigste eeuw, maakt socioloog Gerard Borst duidelijk. Zij probeerden op de financiële markten te verdienen aan aandelen van Amerikaanse ondernemingen, zonder dat ze kennis hadden van de bedrijfsvoering. Een dergelijke naïeve aanpak kon mensen aan de rand van de afgrond brengen.
Literatuurwetenschapper Jeroen Salman brengt een grote financiële crisis uit 1720 voor het voetlicht. In dat jaar werd Europa getroffen door een zware crisis, veroorzaakt door een omvangrijke, speculatieve handel in aandelen. Het leed van de een bleek het vermaak van de ander. Salman beschrijft een satirisch kaartspel, waarin de spot werd gedreven met de hebzucht en het kuddegedrag van de Nederlandse belegger.
Dergelijke historische crises geven nuttige inzichten, mogelijk ook ‘lessen’. Tegelijk bepalen ze hoe anno 2010 over de kredietcrisis wordt gesproken. In de beleving van de meeste mensen gaat het om een uitzonderingsmoment, een fase die voorbijgaat. Weliswaar gaat de crisis gepaard met stress of verlies, maar er komen vast betere tijden. Straks wordt ook deze crisis bijgezet in de rij van crises die er allemaal zijn geweest. Een troostrijke gedachte, waarmee menig Nederlander zichzelf moed inspreekt – maar die bepaald niet bijdraagt aan de metamorfose van een krekel in een mier.
Reageren hier aan de scribent.
