De algemene kerkenraad (AK) verloor onlangs een zaak van bezwaarden uit de Pelikaankerk en de Koepelkerk in Leeuwarden die het niet eens waren met de wijze waarop de procedure rond het sluiten van vier PKN-kerken in de Friese hoofdstad was verlopen. Ze kregen daarin gelijk van de regionale kerkelijke rechtbank. Die oordeelde dat het besluit over moet. De uitspraak was bindend. De AK kon echter wel in beroep gaan – en besloot maandagavond dit te doen.

Wie hebben er zitting in het generaal college voor bezwaren en geschillen?

„Het college telt dertien leden, inclusief de leden die secundus en tertius zijn. Het bestaat uit theologen, een registeraccountant, mensen die werkzaam zijn bij de rechterlijke macht en ten slotte vertegenwoordigers uit de advocatuur. Het zijn allemaal personen die vanuit hun expertise en kwaliteiten benoemd zijn door de generale synode, de hoogste kerkvergadering van de Protestantse Kerk. Zelf ben ik oud-voorzitter van het generaal college voor de visitatoren. Je weet dan goed wat er allemaal kan spelen in de kerk. Bij elke zitting moeten minimaal vijf leden aanwezig zijn. Kan er iemand niet, dan wordt een vervanger gevraagd om te komen, een secundus of een tertius zoals dat in kerkelijke termen heet.”

Het generaal college is het hoogste rechtscollege in de Protestantse Kerk in Nederland. Wat doet het precies?

„We spreken recht in beroepsprocedures rond beslissingen van kerkenraden en andere kerkelijke organen, bijvoorbeeld de synode, waartegen bezwaar is gemaakt. Zaken die eerder behandeld zijn door lagere beroepsinstanties, maar waarbij uiteindelijk de weg wordt gegaan naar het hoogste rechtscollege van de kerk. Het kan van alles betreffen waarbij het belang van personen of zaken speelt. Veel voorkomend is dat iemand vindt dat de verkiezing van ambtsdragers niet goed is verlopen. Ook doen we uitspraken in zaken waarbij degenen die in beroep gaan vinden dat de uitleg en de toepassing van de kerkorde, zeg maar de grondwet van de kerk, niet juist is geweest.”

Hoe vaak per jaar komt het college bijeen?

„We komen gemiddeld één keer in de twee maanden bijeen. Afgelopen donderdag nog. De laatste zitting van dit jaar is op 15 december.”

Hoeveel tijd heeft het college gemiddeld nodig om tot een uitspraak te komen?

„Daar is geen gemiddelde van te geven. In de ene zaak wordt sneller uitspraak gedaan dan in de andere. Het hangt ervan af hoeveel tijd er nodig is. We hebben nu bijvoorbeeld enkele lopende zaken uit 2009 nog in behandeling. Dit jaar hebben we tot nog toe twintig zaken gedaan. Dat zal denk ik uitkomen op 25 à 30.”

Wat is de procedure als er een beroepszaak bij uw college gestart wordt?

„We kijken eerst of wij het aangewezen orgaan zijn dat het moet behandelen. In sommige gevallen moeten we bezwaarmakers doorverwijzen naar een ander adres. Als het bijvoorbeeld gaat om een zaak rond seksueel misbruik moet je naar het college voor het opzicht. Als ons college de zaak doet, bepalen we eerst hoe we deze precies behandelen. Dat kan schriftelijk of via een mondelinge toelichting. Degene die in beroep gaat, dient zijn stukken in en daar volgt weer een bepaalde termijn op waarbinnen de andere partij kan reageren – zeg maar wederhoor. Op die reactie kan vervolgens ook weer een reactie volgen van degenen die in beroep zijn gegaan. Daarna volgt er een mondelinge zitting met de partijen om een toelichting te geven, of wij kunnen zelf op basis van de stukken een uitspraak doen. Die is in alle gevallen bindend. Er gaan algauw enkele maanden overheen voordat een zaak tot een uitspraak leidt.”

Is het vaker voorkomen dat er een beroepsprocedure was inzake kerksluitingen?

„Ja, zo’n zaak is vaker door het college voor bezwaren en geschillen behandeld. Kerksluitingen maken veel emoties los. Het komt dan voor dat sommigen daarvoor de gang naar de kerkelijke rechter willen maken. In het geval van Leeuwarden is het aannemelijk –ik houd een slag om de arm– dat we hier op 15 december voor het eerst over spreken. Het zal er dan over gaan hoe we de zaak procedureel behandelen. Nog niet inhoudelijk, een uitspraak kan dan zeker nog niet gedaan worden.”