In veel hervormde kerken blijken nogal wat diensten vervroegd te worden. In andere kerken blijft de orde van dienst ongewijzigd. „Twee minuten stilte tijdens de dienst is vaak moeilijk in te passen.”

Hoe de dodenherdenking van 4 mei haar beslag krijgt, hangt af van de burgerlijke gemeente. Als die besluit om de herdenking op zondag te houden, ervaren sommige kerken dat als een bedreiging van de zondagsrust.

In Putten worden de kerkklokken zondag om 20.00 uur geluid. Aangezien er op dat tijdstip nog twee kerkdiensten gaande zouden zijn, heeft de centrale kerkenraad besloten om „de goede orde te bewaren” en de avonddienst een halfuur eerder te laten beginnen, om 18.15 uur. De avonddienst in de Zuiderkerk, die om 19.00 uur begint, wordt niet vervroegd, aangezien deze kerk dusdanig buiten het dorp ligt dat de dienst niet verstoord zal worden.

In hervormd Katwijk aan Zee zijn de diensten massaal vervroegd, zo leert een blik op de preekbeurtenpagina. Dat gebeurt ook in hervormd Harderwijk. „De diensten beginnen nu om 16.30 uur, zodat kerkgangers de gelegenheid hebben om de dodenherdenking om 20.00 uur bij te wonen”, zegt ds. D. Dekker, hervormd predikant te Harderwijk.

Hij leidt zelf een interkerkelijke gebedsdienst in de Grote Kerk, voorafgaande aan de dodenherdenking. „Daar zal best verschillend over gedacht worden, maar voor mij zijn dat toch bijzondere momenten voor de kerk waarop we het getuigenis van Gods Woord kunnen laten doorklinken. Je kunt je als kerk niet altijd afzijdig houden of alleen maar af en toe waarschuwen dat het niet goed gaat in Nederland.”

Ds. J. Plantinga, preses van de laatstgehouden christelijke gereformeerde synode, heeft de indruk dat de diensten in zijn kerkverband voor het merendeel aangepast zullen worden. „Als de diensten toch rond 20.00 uur plaatsvinden, dan zullen er zeker twee minuten stilte in acht genomen worden.” Hij hoopt zelf zondag in Groningen te preken over ”Vrede, wat doe je er mee”, naar aanleiding van Jesaja 44.

Ook zijn collega’s in Groningen zullen aan de thematiek van de dodenherdenking specifiek aandacht besteden. Ds. Plantinga heeft in het verleden tijdens kerkdiensten op 4 mei meer dan eens twee minuten stilte in acht genomen. Hij woont zondagavond de algemene dodenherdenking in Groningen bij.

Ds. J. W. Verweij, predikant van de gereformeerde gemeente in Yerseke en voorzitter van de deputaten hoge overheid, vindt de dodenherdenking geen reden om kerkdiensten te verzetten. „Wel zal er tijdens de voorbede zondagavond aandacht aan de herdenking worden besteed.”

In Yerseke is de dodenherdenking verplaatst naar zaterdagavond, maar dat is landelijk gezien een uitzondering, erkent de predikant. Ds. Verweij vindt het niet betamelijk om voor de herdenking inbreuk te maken op de orde van dienst. „Er is geen sprake van dusdanig bijzondere omstandigheden dat we zouden moeten afwijken van de algemene regel.”

L. M. P. Scholten heeft niet de indruk dat de diensten in zijn kerkverband, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, verplaatst zullen worden. Hij denkt wel dat ouderlingen die voorgaan in de leesdiensten ervoor zullen zorgen dat de kerk niet om 19.55 uur zal uitgaan, „om niet al te zeer te provoceren.”

Hem staat een dienst van de oud gereformeerde gemeente te Monster waarin ds. Du Marchie van Voorthuysen voorging nog levendig voor de geest. „Het was op een doordeweekse dag, op 4 mei. Even voor 20.00 uur dacht ik: Wat zal de dominee doen? Op dat moment begonnen de klokken van de oude hervormde kerk in Monster te beieren. Ds. Du Marchie stak zijn vinger op, en zei: „De doodsklokken luiden over Nederland.” Dat maakte grote indruk.”

Scholten vindt de dodenherdenking geen reden om de kerkdienst te verplaatsen. „Wat is een betere plaats om de doden te herdenken dan je eigen kerk? Ik neem verder aan dat mensen uit onze kerken niet op zondagavond de seculiere bijeenkomsten van de dodenherdenking zullen bijwonen.”

Ds. H. J. Boiten, vrijgemaakt gereformeerd predikant te Amersfoort, heeft met dat laatste geen probleem. Van de twee vrijgemaakte diensten in Amersfoort wordt er één van 19.00 uur verplaatst naar 18.00 uur. „Zo geven we kerkgangers de gelegenheid om de herdenking bij te wonen.”

De Amersfoortse predikant veronderstelt dat er landelijk binnen zijn kerkverband op dezelfde wijze wordt gereageerd. „De dodenherdenking is een inhoudsvol gebeuren. Je moet de kerkgangers de gelegenheid geven de banden met het verleden aan te halen. Iedereen heeft wel wat met de oorlog gehad, hetzij door banden met het verzet, hetzij dat er familieleden zijn omgekomen. Bij de herdenking gaat het om meer dan twee minuten stilte.”