Een beetje rommelig ging het dinsdag wel. Nog voor Rouvoet en Van der Vlies het officieel van de informateurs of van CDA en VVD vernomen hadden, hoorden ze het via de media. „Ook Balkenende wil nu door met D66”, klonk het over het Binnenhof nadat de CDA-fractie vergaderd en besloten had. Een procedurefoutje van Balkenende. Maar zelfs over die fout halen ChristenUnie en SGP niet hard uit. Rouvoet: „Zo hoort het niet. Dat hebben we Balkenende ook gezegd. Maar oké, zand erover.”

Tijdens haastig belegde persconferenties geven beide partijleiders uitleg. Ieder afzonderlijk. Rouvoet: „We hebben altijd goed geweten dat we afzonderlijke partijen zijn. Dat gevoel is in deze bijzondere omstandigheden niet veranderd.”

Dat CDA en VVD ten langen leste gekozen hebben voor D66 heeft vooral één doorslaggevende reden, zo hebben Rouvoet en Van der Vlies van Zalm en Balkenende begrepen: de breedte van de coalitie in het parlement. Dat het dan uiteindelijk blijkt te gaan om één zeteltje verschil (D66 heeft zes kamerzetels, ChristenUnie en SGP hebben er samen vijf), vinden beide partijleiders niet vreemd. Van der Vlies: „Er moest natuurlijk een keuze gemaakt worden. Bij die keuze speelde voor de grote partijen een complex van afwegingen. Bekend is dat de VVD er moeite mee had om met ons in zee te gaan. Blijkbaar was dat bezwaar sterker dan de lichte voorkeur van het CDA voor ChristenUnie en SGP. Daarbij komt dat het CDA zich na de breuk met de PvdA nu eenmaal afhankelijk heeft gemaakt van de VVD. Dat komt blijkbaar ook in deze keuze tot uiting.”

Het SGP-standpunt over de vrouw heeft in de eindafweging van CDA en VVD meegespeeld, beseft Van der Vlies. „Maar het is één factor geweest onder vele factoren. Er is aan de onderhandelingstafel meerdere malen over dit punt gesproken. Maar er zijn nooit conclusies aan verbonden. De gesprekken zijn, nadat dat punt ter sprake was geweest, gewoon doorgegaan.”

Rouvoet: „Als de ChristenUnie meer verkiezingswinst had behaald, zou er wellicht eerder een meerderheidskabinet zijn geweest zonder dat de complicerende factor van de SGP een rol speelde.”

Van der Vlies wijst erop dat Zalm, lopende het onderhandelingsproces, méér bezwaren genoemd heeft tegen samenwerking met ’klein christelijk’ dan alleen het vrouwenstandpunt van de SGP. „Hij heeft het ook gehad over onze visie op homofilie. Daarin verschillen we niet van de ChristenUnie. Maar omdat wij ook nog ons specifieke vrouwenstandpunt hebben, heeft de SGP enigszins als bliksemafleider gefungeerd.”

Heeft de gang van zaken de SGP nog tot bezinning gebracht over haar vrouwenstandpunt? Van der Vlies: „Wij denken continu na over voor ons belangrijke zaken. Maar we zijn geen kameleon die van kleur verschiet zodra hij het pluche ruikt.”

In één opzicht blijft Rouvoet zich verbazen over de keuze van CDA en VVD voor D66. „Zij zijn momenteel nog steeds aan het onderhandelen. Met D66 is men blijkbaar nog steeds niet zover als men met ons afgelopen vrijdag al was.” Volgens de ChristenUnie-leider heeft het CDA pas maandagavond voor D66 gekozen. CDA-vice-fractievoorzitter Verhagen zou men maandag aan het begin van de avond nog op het hart hebben gedrukt dat zijn partij een „eerste voorkeur” had voor samenwerking met ChristenUnie en SGP. „Het CDA is in één nacht omgeslagen”, constateerde Rouvoet dinsdag.

De ChristenUnie-voorman zal het CDA met zijn keuze voor D66 geen onchristelijk gedrag verwijten. Wel heeft hij een waarschuwing voor de christen-democraten: „Als je D66 het departement van Onderwijs geeft, moet je wel weten wat je doet. Dat is een groot risico, gezien de opvattingen van die partij over levensbeschouwelijk onderwijs. Ik kan het daarom goed begrijpen dat ik de afgelopen weken een mailtje kreeg van een complete CDA-afdeling met als boodschap: blijf alsjeblieft aan de onderhandelingstafel zitten. Dat hebben we ook gedaan, maar het heeft uiteindelijk niet mogen baten.”