„Zuid-Sudan scheidt zich hoe dan ook af ”
DEN HAAG – Ambassadeurs van de Verenigde Naties zijn gisteravond naar Sudan vertrokken om zich in te zetten voor een vrij en eerlijk referendum over onafhankelijkheid van het zuiden. „Afscheiden doen we ons echter ook zonder referendum”, zegt de Sudanese mensenrechtenactivist Monim El Gak.
Het duurt nog maar een kleine drie maanden tot de Zuid-Sudanezen in een referendum over onafhankelijkheid mogen stemmen. De regering in het noorden lijkt echter weinig zin te hebben in de stembusgang en stelde vorige week de registratie van kiezers opnieuw drie weken uit. De spanningen tussen beide landsdelen nemen toe.
„De mensen in Zuid-Sudan zijn verward”, zegt advocaat Ali Agab in Den Haag. „Wil de regering na zo veel jaar onderdrukking nu echt een referendum? Dat kunnen ze nauwelijks geloven. In dat vermoeden worden ze bevestigd door allerlei vertragingsacties vanuit Khartoem.”
Agab was vorige week samen met zijn landgenoot El Gak op uitnodiging van Amnesty in Nederland. Agab werkte tot 2009 voor het Khartoem Centrum voor Mensenrechten, maar ontvluchtte vorig jaar zijn geboorteland nadat het centrum door de autoriteiten was gesloten. Hij werkt nu vanuit Londen. El Gak woont afwisselend in de Ugandese hoofdstad Kampala en de Zuid-Sudanese stad Juba. Hij werd eind 2008 in Khartoem opgepakt en tijdens zijn gevangenschap gefolterd.
„De mensenrechten worden in Sudan met voeten getreden”, aldus El Gak. „Het is in ons land fout gegaan na het aantreden van president Al-Bashir, in 1989. Er is zeer weinig ruimte voor kritische geluiden.” El Gak geeft aan dat er na de vredesovereenkomst van 2005 aanvankelijk een zekere verlichting optrad, maar dat alle oude repressieve wetten weer voluit uit de kast worden gehaald.
Volgens advocaat Agab is „iedereen” in Sudan dan ook blij met het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof tegen Al-Bashir. „Ja, ook de mensen in het noorden. Het strafhof maakt duidelijk dat een leider niet zomaar ongestraft zijn gang kan gaan. Dat is voor het moreel van de mensen zeer belangrijk.”
El Gak benadrukt het belang van het referendum, maar onderstreept dat Zuid-Sudan op 9 januari hoe dan ook onafhankelijk zal worden. „Desnoods roepen we eenzijdig de onafhankelijkheid uit.” Of dat niet tot oorlog zal leiden? „Onenigheid met het noorden krijgen we toch”, zegt El Gak. „Ook als het referendum keurig verloopt, krijgen we conflicten over de uitvoering ervan. De meeste olie zit in het zuiden, dus het noorden laat ons niet zomaar gaan.”
Agab knikt. „Het noorden is zonder meer bereid tot een nieuwe oorlog”, zegt hij. Hij zou graag zien dat de internationale gemeenschap de druk op Al-Bashir en de zijnen nog hoger opvoert. „Het mag zover niet komen.”
